Author: Giannis Zarotis

Αυτοπεποίθηση στον Αθλητισμό

Αυτοπεποίθηση στον Αθλητισμό

Η απόδοση στον αθλητισμό συνδέεται με την αγωνιστική συμπεριφορά του αθλητή. Για να αποδώσει και να έχει «παίξει καλά», θα χρειαστεί να εστιάσει στην ανάπτυξη κάποιων στοιχείων, τα οποία θα «χαρακτηρίσουν» την αγωνιστική του εικόνα. Σε κάθε άθλημα ο αγώνας «απαιτεί» δυναμισμό, πλάνο, υψηλή ενέργεια, αποφασιστικότητα και άλλα στοιχεία ανάλογα με το άθλημα, αναδεικνύοντας μέσω αυτών την ικανότητα και την προετοιμασία των αθλητών.

Για να έχει την «απαιτούμενη» αγωνιστική συμπεριφορά, θα χρειαστεί να έχει πριν τον αγώνα μια «θετική» εικόνα για τον εαυτό του. Η εικόνα για τον εαυτό εκφράζεται από τις σκέψεις που ο αθλητής κάνει για τον εαυτό του. Αν οι σκέψεις είναι θετικές και εκφράζουν αισιοδοξία, τότε είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν την ανάλογη αγωνιστική συμπεριφορά.

Έχοντας ως στόχο τις θετικές σκέψεις, οι αθλητές επενδύουν στην προετοιμασία τους. Η προπόνηση είναι το περιβάλλον στο οποίο θα αναπτυχθεί η ικανότητα και θα βελτιώσουν τις δεξιότητές τους. Παράλληλα, η ολοκληρωμένη προετοιμασία με εστίαση στη διατροφή, την ξεκούραση, την σωματική και την ψυχολογική κατάσταση θα βοηθήσει τους αθλητές να νιώσουν «έτοιμοι». Η προπόνηση χρειάζεται κίνητρο, υψηλή επιθυμία για την καθημερινή προσπάθεια, η οποία αν μετουσιωθεί σε υψηλή ενέργεια και ανάλογη συγκέντρωση, τότε η καθημερινή προπόνηση του αθλητή θα είναι αποδοτική και η εικόνα του θα διαμορφωθεί θετική, συνοδευόμενη από τις ανάλογες σκέψεις για τον εαυτό.

Στον αθλητισμό, η απόδοση στον αγώνα καθορίζεται από την αγωνιστική συμπεριφορά του αθλητή, η συμπεριφορά εξαρτάται από τις σκέψεις του, οι οποίες θα διαμορφωθούν από την εξέλιξη της προετοιμασίας. Εστιάζοντας ξεχωριστά σε κάθε «πλαίσιο» και αναδεικνύοντας τις επιμέρους ανάγκες και ελλείψεις, τότε οι αθλητές θα επιτύχουν τον προσδοκώμενο στόχο για υψηλή απόδοση και θα βρίσκονται πιο κοντά στο επιτυχημένο αποτέλεσμα!

Γιάννης Ζαρώτης MSc PhD

Ψυχολόγος – Αθλητικός Ψυχολόγος

Άγχος και Αυτοπεποίθηση: Πώς επιδρούν στην απόδοση στον αγώνα;

‘Άγχος και Αυτοπεποίθηση

Πώς επιδρούν στην απόδοση στον αγώνα;

Η απόδοση στον αγώνα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την προετοιμασία των αθλητών, την προπόνησή τους, την καθημερινή τους ζωή και την γενικότερη «προστασία» του εαυτού τους. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση αναλύονται σε πολλές κατηγορίες, είτε πρόκειται για σωματικούς, τεχνικούς, τακτικούς ή και συναισθηματικούς-ψυχολογικούς.

Οι πιο «πολύ-αναφερόμενοι» συναισθηματικοί παράγοντες για τον αγωνιστικό αθλητισμό είναι το άγχος και η έλλειψη αυτοπεποίθησης.

Το άγχος, ως αρνητικό συναίσθημα, προέρχεται από την λέξη «άγχω» που σημαίνει «πιέζω σφιχτά στο λαιμό». Ό,τι νιώθει και ο καθένας βιώνοντας το συναίσθημα του άγχους. Με βάση την ίδια την λέξη δεν υπάρχει «θετικό» άγχος, αντίθετα επιδιώκουμε εγρήγορση και ψυχολογική ετοιμότητα.

Το άγχος είναι το συναίσθημα που προκαλεί το «βαρύ σώμα» στους αθλητές. Νιώθουν βαριά τα πόδια τους, σε αθλήματα όπως το τάεκβοντο και το καράτε θα αναφερθεί συχνά ότι «τα πόδια δεν πάνε», σε αθλήματα που απαιτούν κίνηση όπως το ποδόσφαιρο ή το τένις, οι αθλητές νιώθουν ότι «δεν μπορούν να κουνηθούν», σε ορισμένες καταστάσεις δημιουργεί υπερεγρήγορση σε σημείο που οι αθλητές «δεν έχουν τον έλεγχο των κινήσεών τους». Στην κολύμβηση και σε αθλήματα με συγκεκριμένη τεχνική, λόγω τους άγχους, οι αθλητές θα νιώθουν το σώμα σφιχτό, σε σημείο που να χαλάει την τεχνική τους, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει η αίσθηση ότι «δεν πιάνω νερό!».

Πνευματικά το άγχος σχετίζεται με «σύγχυση και κόπωση» σε σημείο που οι αθλητές δεν μπορούν «να ακούσουν» τις οδηγίες του προπονητή, να σκεφτούν το πλάνο τους, να αναζητήσουν λύσεις στον αγώνα, να πάρουν γρήγορες και σωστές αποφάσεις.

Η έλλειψη αυτοπεποίθησης έχει διαφορετική επίδραση στον αγώνα και ενίοτε λειτουργεί ως το αντίβαρο της μιας πλευράς ως προς το άγχος. «Όσο περισσότερη αυτοπεποίθηση, τόσο λιγότερο άγχος!».

Ο αθλητής χωρίς αυτοπεποίθηση δείχνει χωρίς δυναμισμό, στερείται ενέργειας σωματικής και ψυχικής και λείπει εμφανώς «η ορμή», έννοια πολύ σημαντική για την αγωνιστική απόδοση. Στο τάεκβοντο, το καράτε, το τζούντο οι αθλητές δεν θα δείξουν επιθετικότητα, οι κινήσεις τους θα δείχνουν διαδικαστικές, «γίνονται για να γίνουν», δεν θα κυνηγήσουν τον αντίπαλο, θα παίξουν μάλλον παθητικά. Στο μπάσκετ ή στο ποδόσφαιρο δεν θα διεκδικήσουν τη μπάλα, δεν θα αναλάβουν πρωτοβουλίες, καθώς υπάρχει η αίσθηση ότι «δεν μπορώ». Στο τένις τα χτυπήματα στη μπάλα θα είναι χωρίς δύναμη, στο πινγκ-πογνκ θα λείπει η πρωτοβουλία, στην κολύμβηση οι κινήσεις των χεριών θα δείχνουν χωρίς ένταση. Οι αθλητές με έλλειψη αυτοπεποίθησης φαίνονται «σαν να μην προσπαθούν». Δεν είναι όμως επιλογή τους! Όταν δεν πιστεύεις ότι μπορείς να πετύχεις κάποιο στόχο, αυτό στο οποίο θα υπολείπεσαι είναι η προσπάθεια. Πόσο θα προσπαθήσει ο αθλητής για κάτι το οποίο δεν πιστεύει ότι μπορεί να το πετύχει;

Οι δύο έννοιες, άγχος και αυτοπεποίθηση, έχουν κεντρικό ρόλο στην αγωνιστική απόδοση των αθλητών. Οι αθλητές καλούνται να τις διαχειριστούν πολύ πριν τον αγώνα, ώστε να είναι και ψυχολογικά έτοιμοι, χωρίς να περιμένουν απλά «να είναι η μέρα μου!». Στον αθλητισμό «τη μέρα» την καθορίζουν οι ίδιοι οι αθλητές….

Γιάννης Ζαρώτης MSc-PhD

Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος

Μπορώ να νικήσω τον κάθε αντίπαλο; Ο τρόπος σκέψης αθλητών υψηλού επιπέδου!

Μπορώ να νικήσω τον κάθε αντίπαλο;

Ο τρόπος σκέψης αθλητών υψηλού επιπέδου!

Ο Ουλουγμπεκ Ρασίτοφ από το Ουζμπεκιστάν συμμετείχε στους Ολυμπιακούς αγώνες του Τόκιο το 2021 στην κατηγορία των 68 κιλών. Σε ηλικία 18 ετών τότε, ήταν η πρώτη του συμμετοχή σε Ολυμπιακούς αγώνες. Είχε κάποιες διακρίσεις ως έφηβος καθώς το 2018 κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο στα 48 κιλά στους Ολυμπιακούς Αγώνες Νέων της Αργεντινής και το 2019 κέρδισε το χρυσό μετάλλιο των 55 κιλών στο Ασιατικό Πρωτάθλημα Τάεκβοντο Εφήβων.

Στο Τόκιο, έχοντας κερδίσει στον πρώτο αγώνα, αντιμετώπισε στον προημιτελικό τον, ηλικίας 29 ετών, Νοτιοκορεάτη Lee Dae-Hoon, ο οποίος ήταν ήδη δύο φορές Ολυμπιονίκης.

Για τον Ρασίτοφ τα δεδομένα για τον αγώνα ήταν τα εξής: «είμαι 18 ετών, χωρίς εμπειρία σε αντίστοιχες διοργανώσεις, χωρίς  διακρίσεις στο παρελθόν σε επίπεδο ανδρών, εκπροσωπώντας μια χώρα χωρίς διακρίσεις σε Ολυμπιακούς Αγώνες στο Τάεκβοντο». Και «αντίπαλός μου είναι ο 29 ετών Lee Dae-Hoon, δύο φορές Ολυμπιονίκης, κορυφαίος στην κατάταξη σε Παγκόσμιο επίπεδο, με αμέτρητες διακρίσεις και τεράστια εμπειρία, εκπροσωπώντας την χώρα με την μεγαλύτερη ίσως παράδοση στο άθλημα».

Τα δεδομένα έδειχναν ξεκάθαρα εναντίον του Ρασίτοφ, στο σημείο αυτό ο «τρόπος σκέψης» δίνει στον αντίπαλο ένα τεράστιο πλεονέκτημα, βασιζόμενος σε πραγματικά δεδομένα! Όχι όμως για τον Ρασίτοφ…..

Χωρίς να σκέφτεται το παρελθόν, χωρίς να ασχολείται με την «ιστορία» του αντιπάλου, χωρίς να αναλύσει τα δεδομένα, η σκέψη του «στράφηκε» μόνο στο «τι θα κάνω στον αγώνα!». Αναζητώντας τρόπους για να κερδίσει….

Έκτοτε κέρδισε επτά συνεχόμενους αγώνες, δύο χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια σε δύο διοργανώσεις (Τόκιο και Παρίσι)! Κέρδισε και τον Lee Dae-Hoon…Και για την χώρα του στο Τόκιο ήταν το πρώτο μετάλλιο σε Ολυμπιακούς Αγώνες!

Ίδια ικανότητα – διαφορετική απόδοση από αγώνα σε αγώνα!

Ίδια ικανότητα – διαφορετική απόδοση από αγώνα σε αγώνα!

Για κάθε τομέα δραστηριοποίησης του ανθρώπου τα «απαραίτητα» στοιχεία-χαρακτηριστικά ποικίλουν, ανάλογα με τις απαιτήσεις των συνθηκών. Στο περιβάλλον του αθλητισμού, η προσαρμογή και επιτυχία των αθλητών εξαρτάται από παράγοντες που αφορούν κυρίως σε σωματικά, και τεχνικά στοιχεία, ως εκείνα που «προβάλλονται» περισσότερο. Οι αθλητές προπονούνται για να αναπτύξουν τα ανάλογα για το άθλημά τους στοιχεία δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στο πώς θα βελτιωθούν όσον αφορά στη σωματική τους κατάσταση όσο και στην τεχνική τους γνώση.

Γιατί, ωστόσο, δεν έχουν κάθε μέρα την ίδια διάθεση; Ποια είναι τα στοιχεία που καθορίζουν την ανοχή τους στην κούραση της προπόνησης; Γιατί κάποιοι κατανοούν περισσότερο τις οδηγίες που δίνονται και αναπτύσσουν αντίστοιχα καλύτερη αντίληψη και ταχύτητα σκέψης; Για ποιο λόγο κάποιοι αθλητές γίνονται «καλύτεροι» από τους υπόλοιπους, ενώ ακολουθούν την ίδια προπόνηση; Και αν είναι κάποιος ταλαντούχος σε τεχνικά ή σωματικά στοιχεία, θα φτάσει απαραίτητα στην κορυφή; Γιατί για αρκετούς αθλητές, η προπόνηση είναι περιβάλλον υψηλής απόδοσης, ενώ στον αγώνα δυσκολεύονται να «βγάλουν» τον καλό τους εαυτό. Για ποιο λόγο υπάρχουν μεταπτώσεις στην απόδοση ενώ η ικανότητα είτε διατηρείται είτε βελτιώνεται;

Τα ερευνητικά δεδομένα και η καθημερινή εμπειρία δείχνουν ότι η επιτυχία του αθλητή «εξαρτάται» και από πολλούς Ψυχολογικούς και Πνευματικούς παράγοντες. Στους Ψυχολογικούς συμπεριλαμβάνονται τα κίνητρα, η εμπιστοσύνη στον εαυτό του, η αντιμετώπιση του άγχους, η διαχείριση των συναισθημάτων, η ικανότητα ελέγχου του εαυτού και όσοι άλλοι παράγοντες «ρυθμίζουν» τη συναισθηματική κατάσταση του αθλητή.

Αντίστοιχα στους Πνευματικούς παράγοντες, συμπεριλαμβάνονται δεξιότητες όπως η συγκέντρωση, η ικανότητα ανάλυσης πληροφοριών, η ταχύτητα σκέψης, η λήψη αποφάσεων, η επιλογή πληροφοριών, η κατανόηση του περιβάλλοντος και όσα όλα στοιχεία αποτελούν την πνευματική διάσταση του ατόμου.

Η ικανότητα που προκύπτει ως αποτέλεσμα της προπόνησης αφορά σε τεχνικά και τακτικά χαρακτηριστικά του αθλήματος. Η δυνατότητα του αθλητή να αποδίδει σε κάθε αγώνα με βάση την ικανότητά του, η σταθερή του απόδοση από αγώνα σε αγώνα εξαρτάται από τους ψυχο-πνευματικούς παράγοντες.

Δείχνει απαραίτητο για τους αθλητές, ειδικά σε υψηλό επίπεδο, να εστιάσουν στην σταθερότητα της απόδοσης, ως ένας παράγοντας που τους «διακρίνει» και τους «τοποθετεί» στο υψηλό επίπεδο. Για το σκοπό αυτό οι ψυχοπνευματικοί παράγοντες αποτελούν για πολλούς αθλητές πεδίο εστίασης στην καθημερινή τους αθλητική δραστηριότητα.

Διαφορετικά, ενώ ο αθλητής είναι σε υψηλό επίπεδο δεν θα αποδίδει σε κάθε αγώνα, άλλοτε γιατί δεν έχει διαχειριστεί τα συναισθήματά του και άλλοτε γιατί δεν «διάβασε» σωστά τις απαιτήσεις του αγώνα.

Τόσο τα Ψυχολογικά όσο και τα Πνευματικά στοιχεία είναι αποτέλεσμα αντίστοιχης «εκπαίδευσης», ο κάθε αθλητής έχει τη δυνατότητα να τα «δουλέψει» και με βάση την προσπάθειά του να τα αποκτήσει. Οι αθλητές επιλέγουν να εστιάσουν σε τεχνικά στοιχεία και σωματική κατάσταση, καθώς είναι αυτά που «φαίνονται» περισσότερο. Για τη βέλτιστη σωματική κατάσταση, θα χρειαστεί ωστόσο να υπάρξει και η αντίστοιχη ψυχο-πνευματική.

Υποστήριξη Αθλητών: Διαδικτυακά Σεμινάρια Γονέων & Ενημερωτικό Υλικό

Άγχος πριν και κατά τη διάρκεια του αγώνα!

Το άγχος αποτελεί για τους αθλητές, σε οποιοδήποτε επίπεδο, βασικό παράγοντα για την απόδοση στους αγώνες. Περιγράφεται ως συναίσθημα, το οποίο μεταβάλλει την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, σε κάθε επιμέρους σύστημά του, βιώνεται ωστόσο από τον κάθε άνθρωπο με ιδιαίτερο τρόπο. Για κάποιους το άγχος δημιουργεί γαστρεντερικές ανωμαλίες, για άλλους πνευματική σύγχυση, όλοι αναφέρουν ένα αίσθημα δυσφορίας και δυσθυμίας.

Στον αθλητισμό το άγχος «εμφανίζεται» ίσως και αρκετές ημέρες πριν τον αγώνα. Δημιουργεί υπερένταση ή και απώλεια ενέργειας, διαταράσσει τον ύπνο, «συνοδεύει» τους αθλητές στην καθημερινότητά τους ως ένα δυσάρεστο συναίσθημα.

Όσο πλησιάζουν στον αγώνα, τα συμπτώματα συνήθως εντείνονται, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη περαιτέρω ανησυχίας για τη δυνατότητα απόδοσης. Οι αθλητές αποκτούν πλέον και μια παραπάνω σκέψη: «Πώς μπορώ να αποδώσω ενώ αισθάνομαι τόσο δυσάρεστα;».

Το σώμα βαραίνει, χάνουν την αίσθηση της κινητικότητας, ο αθλητής γίνεται στατικός, με τεράστια δυσκολία να κάνει οτιδήποτε του ζητηθεί ή «απαιτεί» η αγωνιστική συνθήκη. «Το σώμα δεν ακολουθεί!». Σε δεύτερο επίπεδο η γνωστική λειτουργία του αθλητή μειώνεται, το πλάνο το οποίο που είχε αναπτύξει δεν ακολουθείται και οι οδηγίες του προπονητή δεν εισακούονται, όχι εξαιτίας του ότι δεν δίνει σημασία αλλά γιατί δεν είναι σε θέση να ελέγξει την συγκεκριμένη πνευματική λειτουργία: «Έχασα το μυαλό μου, δεν μπορώ να σκεφτώ ή να ακούσω τίποτα!».

Ο κάθε αθλητής βιώνει διαφορετικά τον αγώνα, ορισμένοι νιώθουν άγχος το οποίο εξακολουθεί να τους επηρεάζει μέσα στον αγώνα (ακόμη και αν δεν το καταλαβαίνουν), κάποιοι άλλοι όχι σε βαθμό που θα τους δημιουργήσει πρόβλημα στην απόδοση, πολλοί αθλητές αισθάνονται αγωνία, ένα ευχάριστο συναίσθημα κατά την προσμονή του αγώνα.

Η διαφορά ενίοτε βρίσκεται στη συναισθηματική κατάσταση πριν τον αγώνα: είναι αναμονή ή προσμονή;

Το άγχος είναι εξαιρετικά επιδραστικός παράγοντας τόσο στο πως οι αθλητές βιώνουν την αγωνιστική συνθήκη, όσο και στο πώς τελικά αποδίδουν. Σε μικρότερες ηλικίες η μείωση του άγχους βελτιώνει την αγωνιστική εμπειρία των αθλητών, σε μεγαλύτερες ηλικίες η μείωση ή ο έλεγχος του άγχους  συμβάλλει στην επίτευξη εντυπωσιακά καλύτερης απόδοσης.

Διαφοροποιώντας τον τρόπο που βλέπουν την αγωνιστική διαδικασία!

Γιάννης Ζαρώτης MSc-Phd

Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος

www.psychology.org.gr

Λείπει η Αυτοπεποίθηση ή η Ικανότητα;

Αναζητώντας τις αιτίες της μειωμένης απόδοσης στο περιβάλλον του αθλητισμού, είτε πρόκειται για προπόνηση είτε για αγώνα, οι αθλητές και οι προπονητές στρέφονται σε παράγοντες που αφορούν στη σωματική, ψυχολογική ή και την τεχνική/τακτική διάσταση του εκάστοτε αθλήματος.

Ο ψυχολογικός παράγοντας, ο πιο σύνθετος και «απρόβλεπτος», συνδέεται συχνά με την έλλειψη αυτοπεποίθησης, την εμπιστοσύνη που νιώθει ο αθλητής προς τον εαυτό του, ώστε να αποδώσει με βάση την ικανότητά του. Σε κάθε άθλημα η αυτοπεποίθηση «εκδηλώνεται» στην προπόνηση και τον αγώνα με ποικίλους τρόπους.

Σε αθλήματα όπως το ταε κβο ντο και το καράτε ο αθλητής δηλώνει την αυτοπεποίθησή του με την ενέργεια που απελευθερώνει, την κινητικότητά του, την αποφασιστικότητα με την οποία πραγματοποιεί τις κινήσεις του, την πρωτοβουλία που λαμβάνει για να κερδίσει πόντους. Στο τένις και το πινγκ πονγκ δηλώνει αυτοπεποίθηση έχοντας κινητικότητα, ξεκάθαρο αγωνιστικό πλάνο, επιθετικότητα στα χτυπήματά του και την αίσθηση ότι ελέγχει τον αγώνα. Στα ομαδικά αθλήματα, η ενέργεια που μεταφράζεται σε κινητικότητα, διεκδικήσεις, αποφασιστικότητα σε κάθε προσπάθεια και ανάληψη πρωτοβουλίας είναι ορισμένα από τα στοιχεία που θα δηλώσουν την αυτοπεποίθηση του αθλητή.

Όταν η αγωνιστική συμπεριφορά του αθλητή δεν δηλώνει αυτοπεποίθηση τότε είναι σημαντικό να αναζητηθεί εάν αυτό οφείλεται στον ίδιο και την αδυναμία του να «βγάλει» ό,τι διαθέτει ή στην έλλειψη ικανότητας εξαιτίας της ελλιπούς προετοιμασίας ή και του ανάλογου αγωνιστικού επιπέδου του αθλητή. Είναι συχνό φαινόμενο για έναν αθλητή να αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του αγώνα και να αναζητά την αιτία στην έλλειψη αυτοπεποίθησης.

Μήπως είναι έλλειψη ικανότητας; Μήπως η προετοιμασία του αθλητή δεν είναι σε επίπεδο αντίστοιχο των απαιτήσεων του αγώνα;

Αν έχω την ικανότητα αλλά δεν τη βγάζω πρακτικά στον αγώνα, λείπει αυτοπεποίθηση. Αν δεν έχω δουλέψει αρκετά, λείπει η ικανότητα!

Κομβικός παράγοντας στην όλη διαδικασία είναι ο προπονητής καθώς είναι ίσως ο μόνος αρμόδιος να κρίνει αν ο αθλητής θα χρειαστεί υποστήριξη σε θέματα εμπιστοσύνης του εαυτού, ώστε να «βγάλει» στην προπόνηση και στον αγώνα τα στοιχεία που διαθέτει, ή έλλειψη ικανότητας ώστε να δουλέψει περισσότερο.

Η αυτοπεποίθηση ως έννοια έχει ψυχολογική «προέλευση» αλλά για να αναπτυχθεί χρειάζεται την ικανότητα!

Γιάννης Ζαρώτης MSc-PhD

Ψυχολόγος- Αθλητικός Ψυχολόγος www.psychology.org.gr

Ο σημαντικός «πρώτος προπονητής» στην πορεία των αθλητών

Ο σημαντικός «πρώτος προπονητής» στην πορεία των αθλητών

Οι έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο αναζητούν παράγοντες οι οποίοι επιδρούν άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά στην ανάπτυξη και εξέλιξη των αθλητών. Μελετώνται οι επιδράσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος, τα κοινωνικά δεδομένα που σχετίζονται με τον αθλητισμό και όσοι άλλοι παράγοντες εμφανίζονται τόσο στην εισαγωγή όσο και στην πορεία του αθλητή.

Στο ίδιο πλαίσιο μελετάται η επίδραση των προπονητών καθ’ όλη τη διάρκεια της αθλητικής καριέρας. Οι έρευνες εστιάζουν σε μεγάλο βαθμό στον πρώτο προπονητή που θα συναντήσει το παιδί στην εισαγωγή του στον αθλητισμό, αναδεικνύοντας έτσι τον καθοριστικό του ρόλο.

Ο πρώτος προπονητής είναι «υπεύθυνος» να παρουσιάσει την πρώτη εικόνα στον νεαρό αθλητή για το περιεχόμενο του αθλητισμού. Του δείχνει πόσο ευχάριστο μπορεί να είναι το περιβάλλον του αθλητισμού (ή και το αντίθετο), δομεί ένα πλαίσιο που αναπτύσσει ευχάριστα συναισθήματα, τα οποία θα καθορίσουν αν το παιδί θα παραμείνει τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου στο αθλητικό περιβάλλον. Αν ο πρώτος του προπονητής ασκήσει θετική επίδραση στον αθλητή είναι πολύ πιθανόν να συνεχίσει και να παραμείνει στον αθλητισμό. Όσο πιο θετική είναι η εικόνα του προπονητή τόσο πιο βαθιά επίδραση θα έχει στη συναισθηματική διάσταση του παιδιού.

Ένας προπονητής που παρουσιάζεται φιλικός και θετικός, με κινητικότητα και διάθεση, η οποία φανερώνει την όρεξή του να δουλέψει με τα παιδιά (το στοιχείο αυτό τα παιδιά το εισπράττουν έντονα), με τάση να βοηθήσει όποιο παιδί χρειαστεί, με ενδιαφέρον για το παιδί ως άνθρωπο και έπειτα ως μελλοντικό αθλητή, δηλώνοντας αποδοχή για το κάθε παιδί (αποφεύγοντας να διερευνήσει να «το έχει» ή «δεν το έχει»), στοιχείο το οποίο θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού.

Η συμπεριφορά του πρώτου προπονητή δείχνει καθοριστική σε βασικές έννοιες με τις οποίες το παιδί θα δομήσει το αθλητικό περιβάλλον. Θα καλλιεργήσει το σεβασμό, τη συνεργατικότητα, τη συνέπεια, τη διάθεση για προσπάθεια, την εμπιστοσύνη καθώς θα ταυτιστεί με ένα πρότυπο το οποίο εκδηλώνει ανάλογη συμπεριφορά. Αν εμπιστευτεί τον πρώτο προπονητή, είναι πιο πιθανό να παραμείνει στο άθλημα και παράλληλα να αναπτύξει το ίδιο το παιδί εμπιστοσύνη για τον εαυτό του στο μέλλον.

Αν ο αθλητής στο μέλλον συνεχίσει στον αθλητισμό, αν λάβει ωφέλιμα στοιχεία από τον αθλητισμό, αν εξελιχθεί σε αθλητή υψηλού επιπέδου και αν τελικά ασκείται ως ενήλικας υιοθετώντας την άσκηση στην καθημερινότητά του, θα έχει καθοριστικό ρόλο ο πρώτος προπονητής. Για να εξελιχθεί κάποιος χρειάζεται κίνητρο και επιθυμία και ο πρώτος προπονητής είναι εκείνος που διαμορφώνει το περιβάλλον για να αναπτυχθεί η επιθυμία των παιδιών για τον αθλητισμό σε μικρή ηλικία. Αν πρωταγωνιστήσει ο αθλητής, θα οφείλει πολλά στον πρώτο προπονητή. Τον βοήθησε να αναπτύξει ως παιδί μια δεύτερη πολύ σημαντική ιδιότητα, αυτή του αθλητή!

Γιάννης Ζαρώτης

Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος

Επιτυχία: θέλω, πρέπει ή μπορώ;

Επιτυχία: θέλω, πρέπει ή μπορώ;

Η φύση του ανθρώπου τον ωθεί συχνά στην τοποθέτηση στόχων, στην αναζήτηση νέων εμπειριών και διαφορετικών συνθηκών μέσα από τις οποίες εκδηλώνει τις επιθυμίες του και εκπληρώνει τα «θέλω» του.

Τόσο η καθημερινή δραστηριότητα όσο και ο αθλητισμός είναι πεδία στα οποία ο κάθε άνθρωπος αναζητά την επιτυχία. Είτε πρόκειται για τις εξετάσεις στο σχολείο, είτε για τη συμμετοχή σε ένα αγώνα, είτε και στην ενήλικη ζωή η εξέλιξη στο εργασιακό περιβάλλον.

Η εμπλοκή του ατόμου στο κάθε πεδίο περιλαμβάνει την επιτυχία ως στόχο, με τον καθένα να την επιδιώκει ως «θέλω», «πρέπει» ή «μπορώ».

Συχνά στον αθλητισμό ακούγεται ότι η επιτυχία είναι το μεγάλο «όνειρο» ενός ατόμου, η ικανοποίηση των επιθυμιών του, η φιλοδοξία του που θα ικανοποιήσει τη συναισθηματική του πλευρά. Το «θέλω» εκφράζει ό,τι θα μπορούσε να ικανοποιήσει το άτομο, ό,τι θα του προσφέρει χαρά και ευχαρίστηση. Από μόνο του το «θέλω» δεν εξασφαλίζει επιτυχία. Θα χρειαστεί να μετουσιωθεί σε προσπάθεια!

Σε πολλές περιπτώσεις, η επιτυχία λαμβάνει την μορφή του «πρέπει», καθιστώντας την «υποχρεωτική», χωρίς την όποια εναλλακτική σε περίπτωση αποτυχίας. Η προετοιμασία του αθλητή προς τον στόχο που «πρέπει» να πετύχει θα συνοδεύεται από έντονο άγχος, ενώ η μη επίτευξη από ενοχές και μια γενικότερη αποδόμηση της όλης προσπάθειας: «Δεν έκανα αυτό που έπρεπε».

Ακόμη και αν έπρεπε, η βάση της επιτυχίας είναι το «μπορώ». Δηλώνει τις ικανότητες του ατόμου, την προσπάθεια που έχει κάνει, την βελτίωσή του μέσα από την προετοιμασία του και για να επιτευχθεί ο στόχος «το μπορώ» καλύπτει τις απαιτήσεις της επιτυχίας.

Το «θέλω» είναι σημαντικό καθώς δηλώνει το κίνητρο του ατόμου, αποτελεί τον ενεργοποιητικό παράγοντα προς την κατεύθυνση της επιτυχίας, χωρίς αυτό δεν θα ξεκινούσε η όποια προσπάθεια. Το «πρέπει» δείχνει να είναι ανασταλτικός παράγοντας προς την επιτυχία, δημιουργεί το αίσθημα της υποχρέωσης, η επιτυχία (αν έρθει) θα φέρει περισσότερο ανακούφιση παρά ευχαρίστηση καθώς αποτελεί μια πιεστική συνθήκη. Τελικά αναζητούμε το «μπορώ», αυτό θα φανερώσει την επιθυμία του ατόμου, καθώς συνοδεύεται από προσπάθεια και πολλή δουλειά! Θα γεμίσει το άτομο με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία και θα του δώσει την ανάλογη σωματική και ψυχική ενέργεια για την κατάκτηση του στόχου.

Είναι σημαντικό για τον αθλητή να μην μείνει στο «θέλω», να δει την επιτυχία ως κάτι ευχάριστο και όχι υποχρεωτικό, αναπτύσσοντας παράλληλα την ατομική του ικανότητα.

Για να φτάσεις στην επιτυχία «θα πρέπει να μπορείς!»

Μην κατηγορείτε τους γονείς των αθλητών, εκπαιδεύστε τους!

Μην κατηγορείτε τους γονείς των αθλητών, εκπαιδεύστε τους!

Ο ρόλος των γονέων στον αθλητισμό αποτελεί κομβικό στοιχείο για την μετέπειτα εξέλιξη των παιδιών. Καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το πόση υποστήριξη θα έχει ένας αθλητής συναισθηματικά, πόσο συνεργάσιμος και δεκτικός θα είναι απέναντι στον προπονητή του, πόση προσπάθεια θα καταβάλλει σε κάθε περίπτωση για την καλύτερη δυνατή απόδοσή του. Είναι ο γονέας, που σαν ο πρώτος «εκπαιδευτικός» στη ζωή του παιδιού, θα του διδάξει τις έννοιες της υπευθυνότητας, της συνέπειας, του σεβασμού στους γύρω του, της θετικής στάσης προς «τρίτους», θα δημιουργήσει τη βάση για να αναπτυχθεί η αυτοεκτίμηση του παιδιού, πάνω στην οποία θα δομήσει την αυτοπεποίθησή του, ακόμη και στον αθλητισμό. Όλα τα στοιχεία που παρέχονται στο παιδί, είναι ό,τι θα ζητούσε και ο προπονητής του, δουλεύοντας με νεαρούς αθλητές.

Η σημασία του γονέα καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι 3 στα 10 παιδιά εμπλέκονται στον αθλητισμό λόγω των γονέων τους, οι οποίοι «ασκούν επίδραση» και στην επιλογή του αθλήματος των παιδιών. Το 32% των παιδιών υποκινείται από την επιθυμία των γονιών του να συμμετάσχουν σε ένα συγκεκριμένο σπορ, δείχνουν οι έρευνες.

Την ίδια στιγμή, ένα ποσοστό μεταξύ 65-75% των παιδιών που κάνουν αθλητισμό, δηλώνει ότι έχουν υπάρξει στιγμές στις οποίες έχει βιώσει πίεση από τους γονείς. Πίεση για την επιτυχία, προσδοκία για βελτίωση, απαίτηση για νίκη. Στην περίπτωση αυτή «αναπτύσσουν», χωρίς να το θέλουν, άγχος στους αθλητές. Όπως θα δημιουργήσουν ανάλογα θέματα εμπλεκόμενοι στην προπόνηση, παρέχοντας οδηγίες για τον αγώνα, κάνοντας αμέτρητες αναλύσεις για τον αγώνα που το παιδί δεν πήγε «καλά», «ζητώντας το λόγο» από τον προπονητή για τη μη εξέλιξη του παιδιού, διαπληκτιζόμενοι με άλλους γονείς και όντες πάντα ένα βήμα μπροστά από το παιδί προσπαθώντας να του παρέχουν τα πάντα, σαμποτάροντας την αυτονομία του.

Τελικά οι γονείς είναι πρόβλημα, λέει ο προπονητής και το δηλώνουν και ορισμένα αποτελέσματα των ερευνών.

Όσο αρνητικά μπορούν να επιδράσουν στην εξέλιξη του παιδιού, άλλο τόσο και ίσως περισσότερο θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον ιδανικό σύμμαχο στην προσπάθεια ανάπτυξης του αθλητή. Κατηγορούνται για τη στάση τους και τη γενικότερη συμπεριφορά τους, χαρακτηρίζονται ως υπερεμπλεκόμενοι ή υπερπροστατευτικοί. Πιθανόν να μην είναι «σωστοί».

Τους εκπαίδευσε, ωστόσο, ποτέ κανείς; Τους ενημέρωσε ποτέ κανείς για το ποια είναι εν τέλει η «ενδεδειγμένη» στάση στον αθλητισμό; Εισήλθαν σε ένα χώρο με πολλές απαιτήσεις, ξοδεύοντας αρκετό προσωπικό χρόνο και ανάλογο χρήμα, μη γνωρίζοντας «τι πρέπει να κάνω όταν τελειώνει ο αγώνας και το παιδί είναι στεναχωρημένο;». Την ίδια στιγμή οι έρευνες δείχνουν ότι οι γονείς «ξοδεύουν»/επενδύουν το 3-12% του ετήσιου εισοδήματός στον άθληση του παιδιού!

Να βλέπω προπόνηση; Να πηγαίνω στους αγώνες; Να απαντάω αν με ρωτάει «πως με είδες;» Να μιλάω στον προπονητή; Να τον ρωτάω για την προπόνηση και τον αγώνα; Είναι ορισμένα από τα ερωτήματα των γονέων. Εκφράζουν προβληματισμό και ανησυχία, πρόκειται για «ό,τι πολυτιμότερο έχουν»: Τα ίδια τους τα παιδιά.

Θεωρούμε αυτονόητο το ότι ξέρει πώς να βοηθήσει, αλλά την ίδια στιγμή είναι και «άσχετος» από αθλητισμό. Κάτι δεν ταιριάζει……

Αν δεν εξηγήσεις κάτι σε κάποιον, μην τον αξιολογείς. Κανείς δεν αξιολογείται σε κάτι που δεν γνωρίζει. Η ευθύνη εκπαίδευσης των γονέων «βαραίνει» όλους, παράγοντες, προπονητές και όσους ασχολούνται με τον αθλητισμό. Ο αθλητισμός του παιδιού ξεκινά από την εκπαίδευση των γονέων!

Εκπαίδευσέ τους, ενημέρωσέ τους και άφησε τους να αποφασίσουν αν κάνουν «καλό» ή «κακό» στα παιδιά τους. Και θα «αποφασίσουν» αν είναι καλό ή κακό είτε οι γονείς είτε η ίδια εξέλιξη του παιδιού!