Εκπαιδευμένος γονέας στον αθλητισμό…….
Η συμπεριφορά του παιδιού στον αθλητισμό συνδέεται με τη συμπεριφορά του γονέα του καθώς εκείνος αποτελεί πρότυπο για τον αθλητή. Ο γονέας άλλοτε εμφανίζεται ενθουσιώδης και υποστηρικτικός, άλλοτε απαιτητικός και «υπερεμπλεκόμενος». Οι γονείς αποτελούν σε μεγάλο ποσοστό τον παράγοντα που θα καθορίσει την εμπειρία του παιδιού στο άθλημά του. Έχουν τη δυνατότητα να «χαλάσουν» την εμπειρία από τη συμμετοχή του παιδιού ή να το βοηθήσουν να βιώσει τη διασκέδαση που του παρέχει ο αθλητισμός. Η παρουσία των γονέων είναι απαραίτητη στον αθλητισμό, θα χρειαστεί ωστόσο να είναι και οι ίδιοι «εκπαιδευμένοι», ώστε να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του αθλητή και στη βελτίωσή του μέσα από το άθλημά του.
Συνοδεύοντας τα παιδιά τους στον αθλητισμό οι γονείς είναι απαραίτητο να έχουν στο μυαλό τους ορισμένες καταστάσεις στις οποίες η αντίδρασή τους θα καθορίσει και την αντίδραση των αθλητών.
- Στηρίξτε τις επιλογές των παιδιών ως προς το άθλημά τους, ακόμη και αν δεν σας βρίσκουν απόλυτα σύμφωνους. Τα παιδιά επιλέγουν αθλήματα με βάση τι τους διασκεδάζει περισσότερο, που βρίσκονται οι φίλοι τους, σε ποιο άθλημα θεωρούν ότι θα τα καταφέρνουν καλύτερα. Είναι άμεση απόρριψη για ένα παιδί το να εκφράσετε την άποψή σας ότι «δεν κάνει» για το συγκεκριμένο άθλημα. Το παιδί πηγαίνει για να διασκεδάσει όχι για να σκεφτεί και να σχεδιάσει την μετέπειτα καριέρα του από την ηλικία των πέντε-έξι ετών (όταν και αρχίζει τον αθλητισμό). Η επιθυμία να εξελιχθεί σε «εξαιρετικό» αθλητή είναι «ανησυχία» των γονέων!
- Επιτρέψτε στο παιδί να κινητοποιείται για τα πράγματα που το αφορούν, ώστε να χτίζει σταδιακά την αυτονομία του. Το να μεταφέρει την αθλητική του τσάντα, να βάλει τα πράγματα της προπόνησης, να τηλεφωνήσει στον προπονητή του είναι συνθήκες που θα το βοηθήσουν να αποκτήσει αυτονομία και μετέπειτα αυτοπεποίθηση.
- Αποτελείτε παράδειγμα όταν δείχνετε σεβασμό προς τον προπονητή. Είναι ζωτικής σημασίας για την παραμονή και εξέλιξη του παιδιού το να ακούει και να εμπιστεύεται τις συμβουλές και τις οδηγίες του προπονητή του. Η διαφωνία που εκδηλώνουν οι γονείς προς τον προπονητή γίνεται αντιληπτή από τα παιδιά σε μεγαλύτερο εύρος και επηρεάζει τη συναισθηματική τους στάση τόσο προς τον προπονητή όσο και προς τον αθλητισμό γενικότερα. Η εμπιστοσύνη του αθλητή προς τον προπονητή του είναι ιδιαίτερα σημαντική στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης από την πλευρά του αθλητή και την άντληση σιγουριάς και ασφάλειας.
- Είναι λειτουργικό να διαφωνείτε με τους προπονητές, μπορείτε να εκφράσετε την άποψή σας ωστόσο μόνο κατ΄ιδίαν με τον προπονητή και ποτέ μπροστά στο παιδί-αθλητή. Θα του προκαλέσετε δυσάρεστα συναισθήματα τόσο για τον προπονητή όσο και για εσάς!
- Προσπαθήστε να δείχνετε και να είστε υποστηρικτικοί, με ενδιαφέρον, ήπιοι στις αντιδράσεις σας. Ενδιαφέρον σημαίνει να ρωτήσετε τους αθλητές πώς περάσανε στην προπόνηση ή στον αγώνα και όχι να αναλύσετε τον αγώνα και την προπονητική διαδικασία. Αυτό είναι δουλειά του προπονητή.
- Αποφύγετε να παρακολουθείτε προπονήσεις. Θα βοηθήσετε το παιδί να γίνει αυτόνομο, να συγκεντρώνεται περισσότερο στην προπόνηση και να κοινωνικοποιηθεί χωρίς την παρουσία σας.
Ορισμένοι γονείς προσπαθούν να επιτύχουν μέσα από το άθλημα των παιδιών και να αναδείξουν στοιχεία, τα οποία εκείνοι δεν είχαν την ευκαιρία να αναδείξουν στο παρελθόν. Το συγκεκριμένο φαινόμενο ονομάζεται «παγίδα αντίστροφης εξάρτησης» και χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα πιεστική συμπεριφορά του γονέα προς τον παιδί, άκρως παρεμβατική στην δουλειά του προπονητή. Η αντίστροφη εξάρτηση αναφέρεται στο γεγονός ότι πλέον ο γονέας εξαρτά την επιτυχία του ως άνθρωπος από την επιτυχία του παιδιού-αθλητή.
Η πίεση προς τον αθλητή είναι συμπεριφορά που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Τα παιδιά που πιέζονται πάνω από τις ικανότητές τους, είναι πιθανόν να χάσουν την αυτοπεποίθησή τους, να αναπτύξουν άρνηση και εκνευρισμό προς τους γονείς τους, να αισθανθούν ανασφαλή για τις δυνατότητές τους και να σταματήσουν να προσπαθούν. Ορισμένες φορές αυτή η πίεση μεταφέρεται και επηρεάζει τις διατροφικές τους συνήθειες και τον ύπνο τους.
Θυμηθείτε ότι τα περισσότερα παιδιά κάνουν αθλητισμό σε μικρή ηλικία κυρίως για να διασκεδάζουν. Όταν ο αθλητισμός γίνεται πιεστικός και εκλύει αρνητικά συναισθήματα, οδηγούνται σταδιακά στην αποφυγή του και τελικά στην απόσυρση. Βοηθείστε και στηρίξτε τα παιδιά, ώστε η εμπειρία του αθλητισμού να είναι θετική, διασκεδαστική και να αποκομίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα, ωφέλιμα για εκείνα, στοιχεία.
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΆθλημα, Κοινωνική Ζωή και Εικόνα…..
Κάποτε ένας δημοσιογράφος ρώτησε έναν νεαρό ποδοσφαιριστή για τις φιλοδοξίες του και τι πιστεύει ότι μπορεί να πετύχει στο μέλλον. Του ζήτησε να του περιγράψει «τι έχει μέσα η μπάλα» και εκείνος απάντησε: Λεφτά, φήμη, δημοσιότητα, ωραίες κοπέλες, ακριβά αυτοκίνητα…….
Πιθανόν για αρκετούς αθλητές, όλων των αθλημάτων, όλα αυτά τα στοιχεία να είναι οι επιθυμίες τους, για ορισμένους από εκείνους είναι και αρκετά πιθανό να τα αποκτήσουν. Η «παγίδα» στην οποία πολλές φορές «πέφτουν» οι αθλητές είναι το ότι έχουν την πεποίθηση ότι όλα αυτά θα έρθουν αυτόματα καθώς οι ίδιοι θα εισέρχονται στο χώρο του αθλητισμού.
Πίσω από όσα στοιχεία είναι διακριτά, είτε είναι η κοινωνική ζωή είτε τα υψηλή συμβόλαια είτε τα φώτα της δημοσιότητας και η αυξανόμενη προβολή-δημοτικότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βρίσκεται ένα στοιχείο τόσο δυσδιάκριτο για τους θεατές όσο και πολύ επίπονο για τους αθλητές: Πολλές ώρες δουλειάς και ατομικής προσπάθειας…….. Ώρες προπόνησης με πολύ κόπο, πολλή κούραση, αμέτρητες στιγμές απογοήτευσης και συναισθηματικής φόρτισης αλλά και ικανοποίηση επίτευξης και επένδυση για το μέλλον.
Η «σειρά» των τριών στοιχείων που διαπραγματεύονται οι αθλητές ποικίλει και διαφοροποιείται για τον καθένα. Δουλειά, Κοινωνική Ζωή, Προσωπική Εικόνα. Όποιο τοποθετείς πρώτο, αυτό θα εξελίξεις…..Σε όλες τις δραστηριότητες των ανθρώπων το ίδιο δεν συμβαίνει; Αυτό που τοποθετείς ως προτεραιότητα (είτε το καταλαβαίνεις είτε όχι ότι είναι η προτεραιότητά σου!) σε αυτό γίνεσαι «καλύτερος». Κάτι χάνεις κάτι κερδίζεις. Αν ασχοληθείς κατά βάση με την προσωπική εικόνα και την κοινωνική ζωή, θα χάσεις κάτι από την αθλητική σου εξέλιξη.
Ένας συνεργάτης του Κριστιάνο Ρονάλντο στη Manchester United ανέφερε ότι χρειαζόταν 20 λεπτά πριν από κάθε αγώνα για να φτιάξει τα μαλλιά του. Αλλά για δύο χρόνια παρέμενε μιάμιση ώρα μετά την προπόνηση μόνος του και εκτελούσε φάουλ……..και έμαθε!
Ένας συμπαίκτης του Μπέκαμ στους Los Angeles Galaxy ανέφερε ότι ο Μπέκαμ πήγαινε στην προπόνηση με το ελικόπτερο! ¨Μόνο που εμείς πηγαίναμε στις 4.30 ενώ εκείνος πήγαινε στις 2.30, ώστε να κάνει και δύο ώρες ατομική προπόνηση………¨
Η προβολή που απολαμβάνει ο ΛεΜπρόν Τζέϊμς από το NBA είναι τεράστια, τη φετινή χρονιά δούλεψε τόσο πολύ που δεν εμφάνισε σοβαρό τραυματισμό ακόμη και μετά από 80 παιχνίδια. Και ας είναι 33 ετών….
Ο Φέντερερ στο τένις παραμένει στο υψηλότερο επίπεδο σε ηλικία 37 ετών, έχοντας αναρίθμητες ώρες προπόνησης για να μπορεί να υποστηρίξει την προσπάθειά του. Αν και θα μπορούσε απλώς να απολαμβάνει τη δημοσιότητα και την αναγνωρισιμότητα που έχει κερδίσει….
Τα παραδείγματα των αθλητών είναι πάρα πολλά, από όλα τα αθλήματα. Είναι δεδομένο ότι υπάρχουν στον αθλητισμό τόσο η κοινωνική ζωή όσο και η ανάπτυξη και προβολή της προσωπικής εικόνας. Αλλά πρώτα η δουλειά!
Η σειρά είναι Άθλημα, Κοινωνική ζωή, Εικόνα.
Αν τη χαλάσεις;
Οι Σκωτσέζοι έχουν μια παροιμία που λέει ότι «Η ζωή είναι σαν τον υπόνομο, ό,τι ρίξεις μέσα αυτό σου βγάζει……»!
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΠώς μπορούμε να κρατήσουμε τα παιδιά στον αθλητισμό;
Αν ο αθλητισμός είχε ως μοναδικό στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων και δεν εμπλέκονταν άνθρωποι που έχουν συναισθήματα και δείχνουν ενδιαφέρον και είναι ανθρώπινα όντα, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι όλα απλά μια δεξιότητα, στοχευμένη προπόνηση με σκοπό την βελτίωση των ικανοτήτων που απαιτεί το εκάστοτε άθλημα. Το «πρόβλημα» είναι ότι ο αθλητισμός δεν αφορά μόνο την ανάπτυξη ικανοτήτων και την εξειδίκευση σε ένα άθλημα.
Ο αθλητισμός είναι (και) θέμα κινήτρων, ενδιαφέροντος, επιθυμίας, επιμονής και ανθεκτικότητας και αυτά τα στοιχεία είναι πολύ σημαντικές πτυχές της συμμετοχής αλλά και της μακροχρόνιας αθλητικής παραμονής…. Αυτά τα στοιχεία είναι πιο δύσκολο να μετρηθούν … Έτσι μένουμε στην εκμάθηση δεξιοτήτων και την διαρκή επανάληψη των ασκήσεων. Αλλά οι άνθρωποι δεν είναι ρομπότ, θα χρειαστεί να διδαχθούν σε καταστάσεις που συνδυάζουν το κίνητρο και το ενδιαφέρον. Αυτό κάνει το παιχνίδι και η συμμετοχή στον αθλητισμό.
Η ομοσπονδία χόκεϊ των ΗΠΑ οδήγησε σε περισσότερη συμμετοχή αθλητών και αυξημένα ποσοστά διατήρησης: Αύξησαν τη διατήρησή τους στις ηλικίες 9-14 ετών σε ποσοστό έως 91%! Κρατούν τα παιδιά στο χώρο!
Πώς;
Απόλαυση: Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος οποιασδήποτε μακροπρόθεσμης συμμετοχής. Τα παιδιά, και ειδικά οι νέοι, δεν θα συνεχίσουν οικειοθελώς κάτι που δεν τους αρέσει. Η συμβουλή σε ένα παιδί ότι «αυτό θα έχει σημασία όταν θα είσαι 18» δεν σημαίνει τίποτα. Μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά δεν του είναι σημαντικό στην παρούσα φάση. Η ευχαρίστηση μετράει….Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να παίζει πολλά παιχνίδια. Αφήστε τους να παίξουν με όρια και κανόνες, να χειριστούν το χρόνο και το χώρο, να μάθουν τα βασικά του αθλήματος, αλλά ας παίξουν!
Ανάπτυξη συναγωνισμού και ικανοτήτων: Τα παιδιά θέλουν να δουν και να αισθανθούν ότι βελτιώνονται. Η προπόνηση δεν αποτελείται μόνο από “παιχνίδια διασκέδασης ” σε βάρος της διδασκαλίας. Η βελτίωση είναι ένας από τους πρωταρχικούς τρόπους με τους οποίους τα παιδιά περιγράφουν ως “διασκέδαση” τον αθλητισμό. Μια ποιοτική, συναρπαστική αθλητική εμπειρία πρέπει να διδάσκει τεχνικές και τακτικές πτυχές του αθλήματος και να βοηθά τα παιδιά στην πορεία προς βελτίωση. Είναι εφικτό να διδαχθεί μέσω παιχνιδιών, να προστεθούν προβληματισμοί και αποφάσεις και τα παιδιά θα αναπτύξουν την ικανότητά τους ταχύτερα σε σχέση με την επαναλαμβανόμενη εκπαίδευση μιας μόνο ικανότητας μεμονωμένα. Ο συναγωνισμός και η επιθυμία είναι αλληλένδετα στοιχεία όταν γίνονται σωστά.
Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης: Αποτελεί «προϊόν» του συναγωνισμού και της ικανότητας. Ένα παιδί που προσπαθεί και βλέπει τον εαυτό του να βελτιώνεται, αυξάνει και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Αυτή η εμπιστοσύνη ενισχύεται ή «καταστρέφεται» από τους προπονητές, τους γονείς και τη δυναμική της ομάδας. Η δουλειά των προπονητών και των γονέων είναι να διασφαλίσουν ότι οι αθλητές μεγαλώνουν με εμπιστοσύνη, όχι με φωνές συνεχούς διόρθωσης, αλλά βοηθώντας τους να αναζητούν την εξέλιξη, διδάσκοντάς τους να αγκαλιάσουν τη διαδικασία βελτίωσης και να μην «αφήσουν» τις φωνές και τις εντάσεις να δημιουργούν δυσάρεστα συναισθήματα, προσβάλλοντας την αυτοεκτίμηση και την επιθυμία τους. Μπορούν να διδαχθούν, να διορθώσουν τα λάθη τους και παράλληλα να βοηθηθούν να εμπιστεύονται τον εαυτό τους.
Ανάπτυξη κοινωνικών επαφών: Οι κοινωνικές σχέσεις της ομάδας είναι ένας κορυφαίος παράγοντας διασκέδασης για τα παιδιά στον αθλητισμό. Αυτό σημαίνει ότι οι προπονητές πρέπει να δημιουργούν με θεμελιώδη και συνεχή τρόπο μια θετική αλληλεπιδραστική ομάδα, ακόμη και σε ατομικά αθλήματα. Οι «δεμένες» ομάδες οδηγούν στην εμπλοκή και η εμπλοκή κρατά τα παιδιά στο «παιχνίδι». Ομάδες χωρίς ευχαρίστηση, αποδοχή και σχέσεις μεταξύ των αθλητών είναι απίθανο να οδηγήσουν σε μακροχρόνια παραμονή στον αθλητισμό.
Παροχή Αυτονομίας: Αν επιθυμούμε δέσμευση, τα παιδιά πρέπει να είναι «κύριοι» της εμπειρίας. Εισάγονται στον αθλητισμό από τους ενήλικες, αλλά τελικά η εμπειρία πρέπει να γίνει δική τους και όχι των «μεγάλων». Πρέπει να είναι τα δικά τους όνειρα, οι στόχοι τους και τα εγγενή κίνητρά τους να παίζουν, όχι αυτά των ενηλίκων. Οι γονείς μπορούν να είναι ενήμεροι για τους στόχους των παιδιών τους και να γνωρίζουν πότε μπορεί να χρειαστούν ένα διάλειμμα.
Εξασφάλιση ελεύθερου χρόνου: Ακόμη και επαγγελματίες αθλητές παίρνουν χρόνο μακριά από ένα άθλημα για να επαναφορτίζουν τις μπαταρίες τους και να επικεντρωθούν εκ νέου. Ο ελεύθερος χρόνος επιτρέπει στους αθλητές να απολαμβάνουν άλλα ενδιαφέροντα και χόμπι. Εάν ένα παιδί επιλέγει να κάνει κάποιο άλλο άθλημα παράλληλα, δεν θα μειώσει την αγάπη του για το άθλημά του.
Η εισαγωγή μακροπρόθεσμων μοντέλων ανάπτυξης αθλητών στον αθλητισμό αποτελεί σημαντικό βήμα στην ενσωμάτωση της τεχνικής και τακτικής ανάπτυξης των νέων αθλητών με τις ψυχοκοινωνικές τους ανάγκες, τις συναισθηματικές δυνατότητες και τις ηλικίες και στάδια ανάπτυξης. Εάν θέλουμε να κρατήσουμε τα παιδιά σε ένα άθλημα για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι σημαντικό να έχουμε έναν πλάνο πορείας βασισμένο σε κάτι περισσότερο από μια στιγμή ευχαρίστησης.
Τα παιδιά δεν είναι ρομπότ, που χρειάζονται απλώς προγραμματισμό και τεχνική πρακτική. Είναι ανθρώπινα όντα. Είναι άτομα που δεν συμμορφώνονται τόσο εύκολα με: έναν τρόπο που ταιριάζει σε όλους! Χρειάζονται ενδιαφέρον, κίνητρο, επιμονή και απόλαυση. Πάνω από όλα επιθυμία!
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΗ αβάσταχτη βαρύτητα των τραυματισμών
Συνέντευξη στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ” για το ένθετο “ΤΡΕΧΩ”
2 Ο θυμός
«Γιατί σε μένα;». Αισθανόμαστε αδύναμοι, αδικημένοι και θυμωμένοι. Κυρίως με τον εαυτό μας: που ενώ ξέραμε, δεν κάναμε καλό ζέσταμα και διατάσεις ή που αφηρημένοι δεν είδαμε την παλιολακκούβα ή δεν δώσαμε σημασία σε εκείνα τα προειδοποιητικά πονάκια ή αυξήσαμε απότομα τον όγκο των χιλιομέτρων ή… ή… Μας φταίνε όλοι κι όλα. Νιώθουμε προδομένοι από το σώμα μας και απογοητευμένοι, όχι μόνο επειδή τραυματιστήκαμε αλλά και επειδή το τρέξιμο δεν αποτελεί πια τρόπο εκτόνωσης και ψυχικής φόρτισης.
Υπερπροβολή στο Facebook: φταίνε μόνο οι αθλητές;
Η σημασία που δίνει ο καθένας σε ορισμένα στοιχεία, καθορίζει εν μέρει και την εξέλιξή του στους αντίστοιχους τομείς. Γίνεται καλύτερος, σε αυτό το στοιχείο που δίνει περισσότερη αξία, που τον ενδιαφέρει περισσότερο, που φαίνεται να είναι σημαντικό για τους γύρω του. Στο στοιχείο εκείνο, το οποίο «προβάλλει» πιο πολύ.
Το κάθε παιδί εμπλέκεται στον αθλητισμό ξεκινώντας για διασκέδαση, βιώνει μικρές επιτυχίες, «γεμίζει τη σακούλα» της αυτοπεποίθησης, νιώθει την ικανότητά του, αναπτύσσει την αυτοεκτίμησή του, δημιουργεί ένα περιβάλλον με «ευχαριστημένους» ανθρώπους γύρω του, είτε γονείς, είτε προπονητές είτε δασκάλους. Εκείνοι με τη σειρά τους, από χαρά και ικανοποίηση, από υπερηφάνεια για το «καμάρι» τους, προβάλλουν ακόμη περισσότερο τις «επιτυχίες» του αναρτώντας σχεδόν σε καθημερινή βάση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ό,τι επιτυχημένο πραγματοποιεί ο «αθλητής τους!».
Πολλές φωτογραφίες του αθλητή να πανηγυρίζει, να κρατά το μετάλλιό του και να το επιδεικνύει, να ποζάρει στο βάθρο, να αγκαλιάζει γονείς και προπονητή, να «εκπέμπει» χαρά και ικανοποίηση! Και κάτω από κάθε φωτογραφία, μηνύματα υπερηφάνειας και υποστήριξης, ενθάρρυνσης για περισσότερες επιτυχίες, ευχαριστίες για τα συναισθήματα που τους προσέφερε, ευχές για μια καριέρα γεμάτη χαρές και μετάλλια.
Και κάπου εκεί χάθηκε ο προσανατολισμός και του ίδιου του αθλητή…..
Η υπερπροβολή των αθλητών, κατά κύριο λόγο στο facebook, τους οδηγεί στην απώλεια στόχου, στην εσωτερίκευση της προβολής ως αυτοσκοπό: Παίζω για να ανεβάζω φωτογραφίες, είτε εγώ είτε οι γονείς και ο προπονητής. Φωτογραφίες «επιτυχίας» και «χαράς». Όπως ακριβώς είναι ο αθλητισμός και όλη η υπόλοιπη ζωή του ατόμου; Μάλλον όχι.
Οι γονείς το κάνουν από υπερηφάνεια, οι προπονητές από ικανοποίηση και διαφήμιση της δουλειάς τους. Ωστόσο, πόσο απέχει η υπερηφάνεια από τη ματαιοδοξία και η ικανοποίηση από την «εκμετάλλευση» της επιτυχίας;
Και πού είναι το κακό;
Η υπερπροβολή των παιδιών-αθλητών οδηγεί σε πίεση για συνεχείς επιτυχίες, τους στρέφει στην προβολή χάνοντας το στόχο που είναι η δουλειά και η προσπάθεια. Τα οποία δεν είναι εφικτό να «προβληθούν»…..
Έπειτα αναρωτιόμαστε γιατί οι αθλητές χάνουν το στόχο τους και εμφανίζονται πιεσμένοι; Γιατί θα «ανέβει» η φωτογραφία μόνο αν είσαι επιτυχημένος. Ανέβασε ποτέ κανείς φωτογραφία με μη επιτυχημένη προσπάθεια; Μόνο των άλλων….
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΤι καθορίζει την ψυχική κατάσταση του αθλητή σε προπόνηση και αγώνα;
Όσο καλά και αν έχει προετοιμαστεί ο αθλητής, όση προπόνηση και αν έχει κάνει, το ζητούμενό είναι να αποδώσει την ώρα του αγώνα. Το επίπεδο διάθεσής του, η συγκέντρωση που θα δείξει, η επιθυμία να πετύχει το στόχο του, οι καλές επιλογές του, θα καθορίσουν την επιτυχία ή την αποτυχία της προσπάθειάς του.
Η απόδοση στον αγώνα εξαρτάται με τη σειρά της από την πορεία της προπόνησης, από το πόσο αποδοτική είναι η προπόνηση για τον αθλητή. Είναι δύο ώρες ωφέλιμες και λειτουργικές ή δύο ώρες με πολλά «διαλείμματα» και ελλιπή συγκέντρωση; Ο αθλητής είναι σε κατάσταση να ακούσει και να μάθει; Να δεχθεί ανατροφοδότηση και να βελτιωθεί; Είναι σε τέτοια ψυχική και πνευματική κατάσταση ώστε να είναι όσο πιο αποδοτικός μπορεί;
Τι καθορίζει τελικά την ψυχική του κατάσταση τόσο στην προπόνηση όσο και στον αγώνα? Ανάλογα με την ηλικία του αθλητή, οι παράγοντες διαφοροποιούνται.
Σε όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα σε εκείνες πριν την ενηλικίωση, φαίνεται ότι ο προπονητής είναι ο βασικός «υπεύθυνος» για την κατάσταση στην οποία θα βρεθεί ο αθλητής την ώρα της προπόνησης. Ο τρόπος που θα του μιλήσει, τι θα του πει, αν τον επιβραβεύει και τον ενθαρρύνει, αν είναι σαφής στις οδηγίες του, αν παρέχει διορθώσεις, αν είναι θετικός απέναντί του, αν έχει την υπομονή να τον «περιμένει» σε κάθε του προσπάθεια, αν του δείχνει εμπιστοσύνη, είναι στοιχεία που διαμορφώνουν την ψυχική και πνευματική κατάσταση του αθλητή.
Αντίστοιχα στον αγώνα θα χρειαστεί ενεργοποίηση και ενθάρρυνση, συγκεκριμένες κατευθύνσεις, ηρεμία στην αντιμετώπιση των λανθασμένων επιλογών του και ό,τι άλλο θα μπορούσε να βοηθήσει τον αθλητή να διαχειριστεί την αγωνιστική διαδικασία. Αυτός δεν είναι και ο στόχος του προπονητή; Να βοηθήσει τον αθλητή να αποδώσει το καλύτερο δυνατό για τον ίδιο!
Η εβδομάδα της προετοιμασίας για έναν αγώνα «απαιτεί» από τον προπονητή την αντίστοιχη στάση που ζητά από τους αθλητές. Συγκέντρωση στην προπόνηση, συγκεκριμένοι στόχοι, ενεργοποίηση και διάθεση, θετική στάση και σταθερότητα στη συμπεριφορά! Ίδιος σε κάθε κατάσταση: είτε πρόκειται για Ολυμπιακούς Αγώνες είτε για φιλική αναμέτρηση. Ο τρόπος με τον οποίο ο προπονητής θα αντιμετωπίσει τον επερχόμενο αγώνα, θα «ορίσει» και την στάση των αθλητών.
Στην περίπτωση των αθλητών, αυτό που θα «δώσει» ο προπονητής, αυτό «θα λάβει» και από τους αθλητές του!
Μάθετε ΠερισσότεραΤι καθορίζει την αθλητική επιτυχία: Ψυχο-πνευματικοί Παράγοντες
Δεν συνεχίζει ο καλύτερος, αλλά αυτός που προσαρμόζεται!
Ο κάθε άνθρωπος, σε οποιονδήποτε χώρο και αν δραστηριοποιείται, αναπτύσσει στοιχεία τα οποία τον βοηθούν να προσαρμοστεί και εξελιχθεί. Για κάθε τομέα δραστηριοποίησης τα «απαραίτητα» στοιχεία-χαρακτηριστικά ποικίλουν, ανάλογα με τις απαιτήσεις των συνθηκών. Στο περιβάλλον του αθλητισμού, η προσαρμογή και επιτυχία των αθλητών εξαρτάται από παράγοντες που αφορούν κυρίως σε σωματικά, και τεχνικά στοιχεία, ως εκείνα που «προβάλλονται» περισσότερο. Οι αθλητές προπονούνται για να αναπτύξουν τα ανάλογα για το άθλημά τους στοιχεία δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στο πώς θα βελτιωθούν όσον αφορά στη σωματική τους κατάσταση όσο και στην τεχνική τους γνώση.
Γιατί, ωστόσο, δεν έχουν κάθε μέρα την ίδια διάθεση; Ποια είναι τα στοιχεία που καθορίζουν την ανοχή τους στην κούραση της προπόνησης; Γιατί κάποιοι κατανοούν περισσότερο τις οδηγίες που δίνονται και αναπτύσσουν αντίστοιχα καλύτερη αντίληψη και ταχύτητα σκέψης; Για ποιο λόγο κάποιοι αθλητές γίνονται «καλύτεροι» από τους υπόλοιπους, ενώ ακολουθούν την ίδια προπόνηση; Και αν είναι κάποιος ταλαντούχος σε τεχνικά ή σωματικά στοιχεία, θα φτάσει απαραίτητα στην κορυφή; Γιατί για αρκετούς αθλητές, η προπόνηση είναι περιβάλλον υψηλής απόδοσης, ενώ στον αγώνα δυσκολεύονται να «βγάλουν» τον καλό τους εαυτό.
Τα ερευνητικά δεδομένα και η καθημερινή εμπειρία δείχνουν ότι η επιτυχία του αθλητή «εξαρτάται» και από πολλούς Ψυχολογικούς και Πνευματικούς παράγοντες καθώς και από στοιχεία της Προσωπικότητάς του. Στους Ψυχολογικούς συμπεριλαμβάνονται τα κίνητρα, η εμπιστοσύνη στον εαυτό του, η αντιμετώπιση του άγχους, η διαχείριση των συναισθημάτων, η ικανότητα ελέγχου του εαυτού και όσοι άλλοι παράγοντες «ρυθμίζουν» τη συναισθηματική κατάσταση του αθλητή.
Αντίστοιχα στους Πνευματικούς παράγοντες, συμπεριλαμβάνονται δεξιότητες όπως η συγκέντρωση, η ικανότητα ανάλυσης πληροφοριών, η ταχύτητα σκέψης, η λήψη αποφάσεων, η επιλογή πληροφοριών, η κατανόηση του περιβάλλοντος και όσα όλα στοιχεία αποτελούν την πνευματική διάσταση του ατόμου.
Σε κάθε περίπτωση τόσο τα Ψυχολογικά όσο και τα Πνευματικά στοιχεία του αθλητή είναι εφικτό να μετρηθούν καθώς πλέον υπάρχουν τα αντίστοιχα εργαλεία για την αξιολόγηση αντίστοιχων διαστάσεων.
Στα στοιχεία Προσωπικότητας που βοηθούν τον αθλητή στην επιτυχία του, αναφέρονται η δεκτικότητα προς συνεργασία, η εργατικότητα και πειθαρχία, η επιμονή και η υπομονή και όσα άλλα αναπτύσσει με την πάροδο των ετών και αποτελούν «κομμάτι» της προσωπικότητάς του.
Τόσο τα Ψυχολογικά όσο και τα Πνευματικά στοιχεία είναι επίκτητα, ο κάθε αθλητής έχει τη δυνατότητα να τα «δουλέψει» και με βάση την προσπάθειά του να τα αποκτήσει. Τα Ψυχολογικά στοιχεία είναι δύσκολο να δουλευτούν και απαιτούν συνδυασμό πραγμάτων. Προσπαθείς να δουλέψεις μέσα σε ένα διάστημα την αυτοπεποίθηση, την οποία κάποιος χρειάζεται χρόνια για να αποκτήσει. Αντίστοιχα, για τα Πνευματικά στοιχεία παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες και επίσης δουλεύεται ως παράγοντας δύσκολα.
Το σημαντικό για τον αθλητή είναι να κατανοήσει ποια στοιχεία χρειάζεται να δουλέψει περισσότερο, ως απαραίτητα για το άθλημά του ή την πορεία εξέλιξής του. Οι αθλητές επιλέγουν να εστιάσουν σε τεχνικά στοιχεία και σωματική κατάσταση, καθώς είναι αυτά που «φαίνονται» περισσότερο. Για τη βέλτιστη σωματική κατάσταση, θα χρειαστεί ωστόσο να υπάρξει και η αντίστοιχη ψυχο-πνευματική.
Φαίνεται να επικρατεί και στον αθλητισμό η άποψη του Δαρβίνου ότι: «Δεν επικρατεί ο πιο δυνατός ή ο πιο καλός αλλά εκείνος που προσαρμόζεται στις συνθήκες», αναδεικνύοντας τον ψυχοπνευματικό παράγοντα…..
Λιγοστή προσπάθεια, πολλαπλή αισιοδοξία! Φαινόμενο μόνο του αθλητισμού?
Το περιβάλλον του αθλητισμού, όπως και κάθε πλαίσιο στο οποίο δραστηριοποιείται ο άνθρωπος, διέπεται από διάφορες αρχές, οι οποίες χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Θεωρείται δεδομένο ότι όσα περισσότερα δώσεις, τόσα περισσότερα θα πάρεις πίσω. Είναι μια διαδικασία «επένδυσης»! Σε πολλές περιπτώσεις αναφέρεται ο όρος «θυσίες» όταν πρόκειται να αναφερθούμε στην προσπάθεια που ο κάθε αθλητής καταβάλλει στο αθλητικό περιβάλλον. Ενώ, ωστόσο, η «θυσία» αναφέρεται στην «απώλεια» ορισμένων πραγμάτων για την επίτευξη του στόχου, η «επένδυση» περιγράφει τη διαδικασία κατά την οποία δίνεις, για να πάρεις πίσω, ίσως και πολλά περισσότερα….
Σε αρκετές περιπτώσεις η προσπάθεια δεν δείχνει ανάλογη του στόχου, εναποθέτουμε λίγα και περιμένουμε πολλά. Είναι φαινόμενο της εποχής! Η εξέλιξη μας παρέχει τη δυνατότητα να έχουμε πολλά με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια (σε κάποιες δραστηριότητες…). Ο νόμος της «ήσσονος προσπάθειας»….
Για να «αντικατασταθεί» η έλλειψη προσπάθειας, το άτομο αναζητά τρόπους για να «έρθει» κοντά στο στόχο, γνωρίζοντας ενδόμυχα ότι καλλιεργεί ψευδαισθήσεις: Εκδηλώνει περίσσεια αισιοδοξία!
Σε πιο απλά λόγια, «δεν κάνω τίποτα, αλλά πιστεύω ότι θα τα καταφέρω!»
Απουσιάζω από τις προπονήσεις συχνά, προλαβαίνω μόνο τη μισή προπόνηση, κινούμαι στο ελάχιστο ποσοστό ενεργοποίησης μέσα στην προπόνηση, προσπαθώ να «κλέβω» σε κάθε ευκαιρία, συγκεντρώνομαι σε λιγοστές περιπτώσεις, αποφεύγω ό,τι μπορώ να αποφύγω. Αλλά, θα τα καταφέρω!
Ο Festinger ονόμασε την όλη διαδικασία «γνωστική ασυμφωνία». Καταβάλλω ελάχιστη προσπάθεια, ο στόχος χρειάζεται πολύ περισσότερο κόπο, κατανοώ ότι δεν γίνεται να τον επιτύχω, αλλά «επιλύω» την πνευματική μου σύγκρουση με την πολλαπλή αισιοδοξία!
Το πρώτο βήμα για την «αντιμετώπιση» της κατάστασης είναι η αναγνώρισή της. Είναι δύσκολο να επιτύχω χωρίς να προσπαθήσω. Και όσο μεγαλύτερος είναι ο στόχος τόσο περισσότερη προσπάθεια θα χρειαστεί. Αν διαβάσω δύο ώρες Ιστορία θα περιμένω να γράψω στην εξέταση ένα ικανοποιητικό βαθμό, αν διαβάσω πέντε λεπτά θα περιμένω να γράψω βαθμό για «πέντε λεπτά» διαβάσματος. Η αντιστοιχία υπάρχει σε κάθε πλαίσιο στο οποίο κινείται και ενεργεί ο άνθρωπος, απαιτείται προσπάθεια ανάλογη του στόχου, ίσως και περισσότερη! Πολλαπλή προσπάθεια, ανάλογη αισιοδοξία!
Μάθετε ΠερισσότεραΧρειάζεσαι ψυχολόγο. Αθλητικό…
Νιώθεις πως ήσουν… παιχτάρα και σε αδίκησε το σύστημα; Ότι σε “έφαγε” ο προπονητής σου; Βλέπεις στο παιδί σου ό,τι έζησες; Σιχτιρίζεις τον επαγγελματία που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις; Έχουμε τη λύση.
Yπάρχουν αθλητές που (λανθασμένα) πιστεύουν ότι είναι ο Messi. Άλλοι που ασχολούνται με ομαδικά σπορ και συμπεριφέρονται… σαν να έπαιζαν τένις. Υπάρχουν και περιπτώσεις ταλαντούχων νέων που εξαφανίστηκαν έπειτα από τραυματισμό ή άλλων που… δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις του πρώτου προπονητή ή των γονιών τους και εγκατέλειψαν. Ο αθλητικός ψυχολόγος έρχεται να… σώσει καριέρες και τελικά, ζωές. Αρκεί να το θες.
Τι είναι αθλητική ψυχολογία
*Έχει ως κύριο στόχο την καλλιέργεια της πνευματικής και ψυχολογικής διάστασης των αθλητών, την ενδυνάμωση της γνωστικής και πνευματικής τους ετοιμότητας, ώστε να αξιοποιηθούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι ικανότητές τους.
*Βοηθά τους αθλητές στην κατανόηση του τρόπου της πνευματικής τους λειτουργίας, ώστε να αναζητήσουν την ιδανική τους απόδοση ανάλογη των δυνατοτήτων τους.
*Ενισχύει τους αθλητές και βοηθά στην αντιμετώπιση καταστάσεων στην καθημερινή τους ζωή, το σχολείο, τη σχέση με τους συνομηλίκους τους και τις οικογένειές τους
*Ως έμμεση θεραπευτική διαδικασία, δίνει τη δυνατότητα στους αθλητές να γνωρίσουν περισσότερα στοιχεία για την προσωπικότητά τους, τον προσωπικό τρόπο αντιμετώπισης των καταστάσεων, τις λεπτομέρειες που ρυθμίζουν τόσο την καθημερινή όσο και την αγωνιστική τους συμπεριφορά.
*Eστιάζει στην αναζήτηση της μεθόδου, μέσω της οποίας θα αναδειχθεί και θα αξιοποιηθεί το δυναμικό του κάθε αθλητή. Μελετά τη δυναμική των ομάδων και την αλληλεπίδραση των μελών μεταξύ τους”.
Κρατήστε τα όλα αυτά, γιατί θα τα δούμε μεμονωμένα, στα ξεχωριστά ηλικιακά γκρουπ, με τη βοήθεια του σημερινού μας καλεσμένου, Γιάννη Ζαρωτή, MSc-PhD ψυχολόγου-ψυχοθεραπευτή, αθλητικού ψυχολόγου.
Ο Γιάννης ξεκίνησε τις σπουδές του στον τομέα της ψυχολογίας και πολύ σύντομα πως είχε ένα ακόμα ενδιαφέρον. Που σχετιζόταν με το αρχικό. Αυτό του αθλητικού ψυχολόγου. “Είχα καλή επαφή με τον αθλητισμό -έπαιζα μπάσκετ, ενώ ασχολήθηκα και με άλλα σπορ ενεργά ή ως θεατής- και όταν σπούδαζα, γίνονταν συνέδρια, γενικά ήταν σε άνθηση στο εξωτερικό η αθλητική ψυχολογία”. Στην Ελλάδα ασχολούνταν “ένας, δυο άνθρωποι σε επίπεδο πανεπιστημίων”… και αυτά. Πλέον, αθλητικός ψυχολόγος υπάρχει στις ακαδημίες ποδοσφαίρου του Ολυμπιακού και του ΠΑΟΚ, αλλά και σε πολλά ατομικά σπορ (τένις, μαχητικά αθλήματα -“εκεί υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από γονείς και προπονητές”-, κολύμβηση, γυμναστική, πινγκ πονγκ).
Ο ειδικός ενημέρωσε και ότι “οι ομοσπονδίες αυτών των σπορ το “ψάχνουν” αρκετά πια, αλλά η αλήθεια είναι πως θέλουμε λίγο χρόνο ακόμα” για να ενταχθούμε σε ό,τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Γιατί; “Κατ’ αρχάς θα ήταν χρήσιμο να θυμηθούμε πού ήμασταν εμείς τη δεκαετία του ’40, όπως και το γεγονός ότι οι άνθρωποι γενικά δυσκολευόμαστε να δεχθούμε πως κάποιοι άλλοι μπορεί να ξέρουν κάποια πράγματα, καλύτερα από εμάς. Σε κάθε περίπτωση, από όσο γνωρίζω στην Ελλάδα όποιος ασχολείται με το αντικείμενο, τα πρώτα χρόνια το κάνει υπό την εποπτεία άλλων που έχουν προϋπηρεσία και δειλά, δειλά βλέπω πως κάποιες ομάδες, ανά διαστήματα κάνουν προσπάθειες. Το μπάσκετ είναι σε καλό επίπεδο πνευματικής και συναισθηματικής λειτουργίας. Εννοώ πως υπάρχουν πολλοί προπονητές που ενδιαφέρονται για να εκπαιδευτούν”.
Το γεγονός ότι μπαίνει η λέξη “αθλητικός” δίπλα στο “ψυχολόγος” εξαφανίζει και το όποιο στίγμα έχει απομείνει (δεδομένου ότι βρισκόμαστε στο 2017) και έχει να κάνει με το “πας στο ψυχολόγο; Γιατί; Είσαι τρελός;”.
“Σίγουρα βοηθά ο συνδυασμός των λέξεων, σαφώς βοηθά που πηγαίνουν σε έναν τύπο που ασχολείται πιο πολύ με τον αθλητισμό -και είναι εύκολο να το δεχθεί κάποιος” ομολογεί ο Γιάννης, “παλαιότερα έρχονταν στο γραφείο και ήταν μαζεμένοι, δύσκολοι ως προς το να εκφραστούν. Πλέον βλέπω αυξανόμενο ενδιαφέρον, από ανθρώπους που πριν έλθουν δείχνουν να είναι εξοικειωμένοι.
Αυτό που σίγουρα βοηθά στην ανάπτυξη είναι “να γίνει πιο γνωστό το αντικείμενο, κάτι που ισχύει με όλα”. Στην προκειμένη περίπτωση, το πεδίο δράσης είναι ανεξάντλητο. “Ασχολούμαστε με παιδιά μικρών ηλικιών και με το πώς μπαίνουν στον αθλητισμό, μέχρι και με αθλητές επιπέδου Ολυμπιακών Αγώνων. Με επαγγελματίες που αντιμετωπίζουν αγωνιστικά θέματα, αλλά και άλλα της καθημερινότητας”. Πάμε όμως, να δούμε πώς μπορεί να φανεί χρήσιμος ένας αθλητικός ψυχολόγος, στην πράξη.
Συνήθη θέματα που απασχολούν τους αθλητές και τίθενται σε διαδικασία διαχείρισης αφορούν:
Στην απόδοση στον αγώνα, στην ανάπτυξη και διατήρηση των κινήτρων, στην ανάπτυξης αυτοσυνειδητότητας, στη δέσμευση των αθλητών, στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης/ εμπιστοσύνης στον εαυτό, στη συγκέντρωση, στον έλεγχο των συναισθημάτων, στη διαχείριση της σχέσης με τους προπονητές/γονείς/παράγοντες, στην αυτοματοποίηση δεξιοτήτων, στην εστίαση της προσοχής / διαχείριση διασπαστικών στοιχείων, στην τοποθέτηση στόχων, στη διαχείριση στρεσογόνων καταστάσεων, στην ανάπτυξη αποφασιστικότητας/αγωνιστικότητας, στην απελευθέρωση ενέργειας, στην πνευματική ανθεκτικότητα, στη διαχείριση τραυματισμών ,στη διαχείριση επιτυχίας και αποτυχίας, στην ανάπτυξη συνοχής στην ομάδα των αθλητών, στην εκπαίδευση στην επίλυση συγκρούσεων, στην αποδοχή του ρόλου στο σύνολο.
Από όσα είδες παραπάνω, ζητήσαμε διευκρινίσεις για κάποια που θα έλεγες ότι έχουν ένα επιπλέον ενδιαφέρον. Για παράδειγμα
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑΣ: “Σημαίνει πως γνωρίζω τον εαυτό μου και τι μπορώ να κάνω, άρα και πού χρειάζομαι βελτίωση. Περνάμε στα παιδιά την ιδέα πως δεν υπάρχει πλεονέκτημα ή μειονέκτημα. Αυτό που υπάρχει είναι πλεονέκτημα και στοιχείο για βελτίωση. Έτσι καταλαβαίνουν ότι είναι θέμα προσπάθειας και δουλειάς, το πού θα φτάσουν. Συνειδητοποιείς τι μπορείς να κάνεις”.
ΕΛΕΓΧΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ: “Αφορά τα θέματα απογοήτευσης ή τη διαχείριση της αποτυχίας ή της επιτυχίας. Εντοπίζουμε την εστία ελέγχου, όταν διαπιστώνεται αδυναμία αποδοχής λαθών και συνεπειών. Ένας αθλητής θέλει ανθεκτικότητα”.
ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ (για ποιο λόγο τους πλησιάζουν και ποιοι λένε αλήθειες και όχι ό,τι οι αθλητές θέλουν να ακούσουν): “Οι σχέσεις με το περιβάλλον είναι γενικά, ένα τεράστιο θέμα. Όπως είναι πολύ σημαντική η επιλογή των κατάλληλων πληροφοριών, για επεξεργασία. Το πώς μπορεί κάποιος να σταθεί στις σωστές, κατάλληλες πληροφορίες για να βελτιώσει πράγματα και να παραμείνει σε ισορροπία, όπως συνεχίσει να διεκδικεί το στόχο του”.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΙΕΣΗ: “Η πίεση υπάρχει. Αυτός που μπορεί να τη διαχειριστεί έχει αυτοπεποίθηση, εμπιστοσύνη στον εαυτό μου. Δεν αντιλαμβανόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο την πίεση. Ο δουλεμένος αθλητής, ο οποίος έχει υψηλή εμπιστοσύνη στις ικανότητες του, βιώνει την πίεση λίγο καλύτερα. Νιώθει πως μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις. Πολλές φορές γίνεται η αντιπαραβολή “ακούγεται σαν “πρέπει” το “πρέπει να κερδίσεις”. Εσύ το κάνεις “εγώ μπορώ”.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝΟΧΗΣ ΣΕ ΟΜΑΔΑ ΑΘΛΗΤΩΝ: “Στα ομαδικά αθλήματα πολλά εξαρτώνται από το κατά πόσο οι αθλητές συνδέονται, ώστε να πετύχουν ένα κοινό στόχο. Δεν είναι απαραίτητο να είναι φίλοι ή να βγαίνουν μαζί. Χρειάζεται ο καθένας να έχει αποδεχθεί το ρόλο του στην ομάδα, αυτά που πρέπει να κάνει και πώς μπορεί να συνεισφέρει. Όπως και ποιες είναι οι δυνατότητες του στην εξέλιξη της ομάδας. Αυτό δουλεύεται ομαδικά”.
Η Seleção έχει αθλητικό ψυχολόγο από το 1970
H αθλητική ψυχολογία ήταν ένας από τους τομείς στους οποίους εκπαιδεύονταν οι γυμναστές, ουχί οι ερευνητές το πάλαι ποτέ. Να σου πω και πότε ήταν αυτό: το πρώτο σχετικό εργαστήριο δημιουργήθηκε από τον Dr. Carl Diem, στο Βερολίνο, στις αρχές της δεκαετίας του ’20. Ακολούθησε η Ρωσία το 1925 και την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου αυξήθηκαν κατακόρυφα τα προγράμματα, διότι υπήρχε και ένας στόχος: να νικήσουν οι Σοβιετικοί τους Αμερικανούς, στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η επιτυχία ήταν τέτοια που μπήκαν στο “παιχνίδι” όλες οι ανατολικές χώρες και μετά οι ΗΠΑ. Για να μη σε κουράζω, η Εθνική Βραζιλίας στο ποδόσφαιρο, έχει αθλητικό ψυχολόγο από το 1970, ενώ οι μεγάλοι αθλητικοί οργανισμοί διαθέτουν -πια- ομάδες ψυχολόγων διαφορετικών ειδικοτήτων, για να διαχειρίζονται τα τμήματα τους. Αυτό συμβαίνει με τα περισσότερα clubs της Γερμανίας, της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Τουρκίας.
Τι γίνεται σε επίπεδο παιδιών
Είναι πολλές οι περιπτώσεις παιδιών που ξεκινούν να αθλούνται και σύντομα φτάνουν στο “δεν μπορώ” και το “δεν θέλω”, λόγω και του άγχους που νιώθουν για απόδοση. Ο Γιάννης λέει ότι “ένα κομμάτι που διαχειριζόμαστε είναι αυτό που θέλει τον αθλητισμό να είναι διασκέδαση. Ένα δεύτερο, η διαχείριση των γονέων και ένα τρίτο οι σχέσεις με τους προπονητές, στους παράγοντες “πίεση και προσδοκίες”. Πώς δηλαδή, θα καταφέρουν τα παιδιά να ανταπεξέλθουν και τι περιμένουν οι προπονητές από τα παιδιά”.
Στα χρόνια που ασχολείται ο Γιάννης, με την αθλητική ψυχολογία, έχει διαπιστώσει πως ένα από τα πιο συχνά ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει (επαναλαμβάνω, στις παιδικές ηλικίες) είναι “η διαχείριση των αγώνων, των συνθηκών και του συναισθήματος. Πολλά παιδιά έχουν πολύ άγχος. Είναι δύσκολη διαδικασία, γιατί μιλάμε για παιδιά. Πιο πολύ δουλεύουμε επί της διαδικασίας ανάπτυξης της αυτοπεποίθησης. Να καταλάβουν το “μπορώ και εγώ”. Πολλά παιδιά έρχονται με την αίσθηση της μη ικανότητας, λένε “δεν μπορώ” ή “δεν το έχω”, ενώ είναι αρκετά καλοί, υπό την έννοια των δυνατοτήτων. Εκεί λοιπόν, προσπαθούμε σιγά σιγά να ενδυναμώσουμε τον εαυτό τους”.
“Βασική προϋπόθεση είναι η συνεργασία με γονείς και προπονητές”
Σε ό,τι αφορά τους γονείς “η προσέγγιση που ακολουθώ είναι ότι δουλεύουμε σε επίπεδο συνεργασίας. Μέχρι τα 18, αν δεν εμπλακεί ο γονέας και ο προπονητής στη διαδικασία, δεν θα έχουμε τα αποτελέσματα που θέλουμε. Είναι δύσκολο να δουλέψεις πάνω σε ένα παιδί, αν δεν βοηθά ο γονέας ή αν λειτουργεί προς αντίθετη κατεύθυνση, άθελα του ή γιατί ο ίδιος έχει άλλο στόχο από το παιδί του”.
Σε επίπεδο προπονητή “η διαδικασία έχει ως εξής: ζητούμε από τους γονείς να ενημερώσουν τους προπονητές και να ρωτήσουν αν ενδιαφέρονται να συνεργαστούμε. Αν οι ίδιοι κατανοήσουν το θέμα και δεχθούν να συνεργαστούν, η όλη κατάσταση είναι πολύ πιο αποδοτική, γιατί πια όλοι λειτουργούμε προς ένα κοινό στόχο, με μια συγκεκριμένη τοποθέτηση ως προς τη γραμμή επικοινωνίας”.
“Ο προπονητής είναι διαχειριστής διαφορετικών προσωπικοτήτων”
Όπως επισήμανε ο κ. Ζαρώτης “ένας προπονητής είναι και διαχειριστής διαφορετικών προσωπικοτήτων. Τα τελευταία χρόνια έχει φανεί πως ενδιαφέρονται πολύ για την εξέλιξη τους, σε αυτό το κομμάτι. Δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για τα σεμινάρια που κάνουμε, ρωτούν πράγματα, ασχολούνται. Ειδικά οι νεότεροι κόουτς βλέπουν τι γίνεται παγκοσμίως και θέλουν να μπουν στην προοπτική να δουλέψουν αυτό το κομμάτι, ώστε να βελτιώσουν το επίπεδο επικοινωνίας και διαχείρισης ανθρώπων.
Από τα πιο απλά (συνθήκες προπόνησης, πόσο και αν θα φωνάξω), έως τα όσα γίνονται στους αγώνες (πώς μπορεί να διαχειριστεί ο ίδιος τα συναισθήματα του, ώστε να είναι αποδοτικός). Μη ξεχνάμε πως ο κατ’ αρχάς ρόλος των προπονητών, στις παιδικές ηλικίες, είναι ο παιδαγωγικός. Να μάθει στο παιδί να συμπεριφέρεται και να τοποθετείται απέναντι στο αντικείμενο που λέγεται “αθλητισμός”. Από τα δικά του χέρια περνά δε, η παρακίνηση, η διαχείριση των συναισθημάτων και πολλά άλλα”.
Άπαξ και ενηλικιωθεί ο όποιος αθλητής “μιλάμε κατευθείαν με τον προπονητή του, υπό την έννοια ότι ξεκάθαρα βοηθά ο ένας τον άλλον. Από τη δική μου πλευρά, λειτουργώ ως βοηθητικός παράγοντας του προπονητή”.
Ποιο είναι το θέμα που απασχολεί κατ’ εξοχήν τους επαγγελματίες
Ένα από τα βασικά ζητήματα που έχει αντιμετωπίσει ο Γιάννης, στις συνεργασίες του με επαγγελματίες “αφορούν το βαθμό απόδοσης. Δηλαδή, τις περιόδους που η καριέρα τους “κολλάει” ή όταν επιστρέφουν από τραυματισμό και δεν νιώθουν έτοιμοι να επανέλθουν. Σκέφτονται πως έχουν χάσει τη θέση τους στην ομάδα ή προέρχονται από απανωτές μίνι αποτυχίες, σε ατομικό άθλημα και προσπαθούν να ξεκολλήσουν συναισθηματικά και πνευματικά”.
Ναι, η επιστροφή από τραυματισμό είναι από τα πιο δύσκολα πεδία και από τα συνηθέστερα περιστατικά που φέρνουν στο κατώφλι του αθλητές. “Εξαρτώνται πολλά και από το χρόνο που έχει μείνει κάποιος εκτός. Το κομμάτι “μένω πίσω σε σχέση με τους υπόλοιπους”. Εκεί χρειάζεται βοήθεια, ώστε να καταλάβει αν όντως έχει μείνει πίσω και τι πρέπει να κάνει ώστε να μην το “κουβαλάει” όλη του τη ζωή, αλλά να προσπαθήσει να φτάσει εκεί όπου είναι οι άλλοι. Έχει αποδειχθεί πως με τη δουλειά που κάνουμε, επανέρχονται σε υψηλό επίπεδο”.
Ο “μικρός θάνατος” και το transition
Πολλά από τα περιστατικά που έχει αναλάβει αφορούν “το transition, τη μεταφορά στην κανονική ζωή. Όταν είσαι 35-37 και σταματάς μοιραία σκέφτεσαι πώς θα περάσει η καθημερινή ζωή, χωρίς το στοιχείο που πρωταγωνιστούσε για 20 και πλέον χρόνια”. Βετεράνοι έχουν χαρακτηρίσει αυτή τη στιγμή, του “αντίο” στην καριέρα ως “μικρό θάνατο”. “Μα έτσι το βιώνουν, γιατί σταματούν να δραστηριοποιούνται σε ένα πλαίσιο, από το οποίο για 25 χρόνια λάμβαναν ικανοποίηση και ξαφνικά πρέπει να βρουν άλλο. Είναι πού δύσκολο”.
Στα 20+ χρόνια της αθλητικής καριέρας, ένας άνθρωπος έχει ως επίκεντρο της καθημερινότητας του τη δουλειά του και… μοιραία κάποια στιγμή αισθάνεται πως είναι το κέντρο του περιβάλλοντος τους. Τι μπορεί να βοηθήσει ώστε να αποφευχθεί ο “μικρός θάνατος”; “Εκπαίδευση σε διπλή καριέρα. Δηλαδή, ενόσω ασχολείται με τον αθλητισμό, να κάνει κάτι άλλο ταυτόχρονα, ώστε όταν σταματήσει να περάσει σταδιακά και αρμονικά σε μια νέα ζωή που θα του δώσει πράγματα, αλλά θα αντλήσει και εκείνος ικανοποίηση από τη νέα δραστηριότητα”.
Ενημερώνει ότι την τελευταία πενταετία “γίνονται εντατικά προγράμματα διπλής καριέρας και παρατηρώ ότι υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από συνδέσμους αθλητών. Στην Ευρώπη γενικά, υπάρχει μεγάλη κατεύθυνση προς αυτόν τον τομέα”.
Αποδεδειγμένο λάθος το “διάλεξε: μαθήματα ή αθλητισμός”
Υπάρχουν ουκ ολίγες περιπτώσεις αθλητών που έχουν πει σε συνεντεύξεις τους πως “όταν κλήθηκα να διαλέξω παιδεία ή καριέρα, διάλεξα την καριέρα”. Ο Γιάννης είχε να κάνει κάποιες ουσιαστικές διευκρινίσεις, επί του θέματος. “Υπάρχει η πεποίθηση πως όταν κάνεις αθλητισμό, δεν μπορείς να κάνεις κάτι άλλο. Πως δεν ταιριάζουν, γιατί χρειάζεται αφοσίωση. Υπάρχουν προπονητές επιπέδου Ολυμπιακών Αγώνων, που υποχρεώνουν τους αθλητές τους να περνούν καθημερινά τουλάχιστον τέσσερις ώρες, μακριά από το σπορ τους, ώστε να μάθουν να λειτουργούν πνευματικά. Άλλωστε, έχει αποδειχθεί πως για να αποδώσεις σε ένα άθλημα, είναι χρήσιμο να μπορείς να βγεις από την καθημερινότητα σου και να τη δεις, σαν τρίτο πρόσωπο”.
Πώς αποκτάται το decision making και η ταχύτητα στις αντιδράσεις
Στάθηκε στην επιμονή πολλών καθηγητών ή γονέων που βεβαιώνουν τα παιδιά -στα 14, 15- πως ή θα διαβάσει ή θα διεκδικήσει αθλητική καριέρα. “Δεν μπορείς να τα κάνεις όλα σε επίπεδο πρωταθλητισμού, αλλά δεν χρειάζεται να είσαι και μαθητής του 20. Τι εννοώ; Μια ώρα ενασχόλησης με το διάβασμα, την ημέρα έχει αποδειχθεί πως είναι αρκετή για να λειτουργήσει πνευματικά ένα παιδί.
Συν τοις άλλοις, ασχολείσαι και με κάτι που έχει προοπτική του μέλλοντος. Σε κάθε περίπτωση, η εκπαίδευση βοηθά το μυαλό όλων στην ταχύτητα με την οποία παίρνουν αποφάσεις, στο άθλημα τους, στην ταχύτητα των αντιδράσεων και των όσων υπάρχουν μπροστά -εν ώρα αγώνα- και πρέπει να τα αντιμετωπίσεις. Όλα αυτά είναι πνευματικές λειτουργίες. Πού δουλεύονται;”. Ναι, στο σχολείο.
Έχουν γίνει έρευνες, για το πόσο βοηθούν οι εκπαιδευτικοί τα παιδιά/αθλητές να καταλάβουν πως η ελάχιστη ενασχόληση με το διάβασμα, τους κάνει καλύτερος ανθρώπους, αλλά και καλύτερους αθλητές. Και τι έδειξαν; Πως 6 στους δέκα λένε ότι δεν γίνεται τα κάνεις όλα μαζί και πρέπει να επιλέξεις.
Άλλες έρευνες έχουν καταλήξει στο ότι το παιδί που σταματά τον αθλητισμό, δεν ξεκινά περισσότερο διάβασμα. Και τώρα, μπορείς να προβληματιστείς.
“Ο αθλητισμός σου μαθαίνει και την έννοια διαχείρισης του χρόνου. Σου μαθαίνει να κοινωνικοποιείσαι, να αναπτύσσεις τις κοινωνικές σου δεξιότητες. Αυτά είναι δεδομένα”, καταλήγει ο ειδικός.
πηγή sport24.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΑν κάνεις μισο-δουλειές, περίμενε μισο-αποτελέσματα!
Στο περιβάλλον του αθλητισμού, η εξέλιξη του αθλητή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο. Το πόσο «θέλει» να δουλέψει, το πώς μετατρέπει τα «θέλω» του σε προσπάθεια, πόση ένταση θα βάλει σε ό,τι κάνει, πόσο θα «επενδύσει» στο άθλημά του.
Η βελτίωσή του καθορίζεται από την ποσότητα και ποιότητα της προπόνησής του, τη σωματική του κατάσταση, την ξεκούρασή του, τη διατροφή του και την ψυχο-πνευματική του λειτουργία. Είναι οι πέντε βασικοί τομείς που «επηρεάζουν» την ανάπτυξη του αθλητή: πόση και τι είδους προπόνηση θα κάνεις εστιάζοντας σε τεχνικά στοιχεία του αθλήματος, πόση γυμναστική θα χρειαστεί για να αποκτήσεις τη φυσική και σωματική κατάσταση που επιθυμείς, πόσο θα εστιάσεις στην αποθεραπεία και την ξεκούρασή σου για να είσαι «έτοιμος» στην επόμενη προπόνηση, τι θα επιλέξεις ως διατροφή για να έχεις την απαιτούμενη ενέργεια και πόσο θα δουλέψεις τα ψυχο-πνευματικά στοιχεία για να πετύχεις την καλύτερη δυνατή απόδοση.
Αν ένας μαθητής διαβάσει 20 λεπτά για τις εξετάσεις ενός μαθήματος θα περιμένει βαθμό για διάβασμα 20 λεπτών….Αν διαβάσει 2 ώρες, η απόδοση θα είναι μάλλον καλύτερη……
Το ίδιο ισχύει στον αθλητισμό, το ίδιο ισχύει και στην καθημερινή δραστηριότητα των ανθρώπων: όσο περισσότερα επενδύεις, τόσα περισσότερα αναμένεις……
Στον αθλητισμό δεν κάνεις θυσίες, επενδύσεις κάνεις!
Αν πηγαίνεις προπόνηση και αποδίδεις στο 60%, αποφεύγεις να κάνεις τη γυμναστική που απαιτείται, «ξεχνάς» την αποθεραπεία και την ξεκούραση, τρέφεσαι χωρίς πλάνο και παραβλέπεις να δουλέψεις ό,τι σε «δυσκολεύει» από τα ψυχολογικά στοιχεία, ποιό θα είναι το αποτέλεσμα;
Ο καλύτερος αθλητής μπάσκετ όλων των εποχών, ο Michael Jordan, ερωτώμενος αν έδινε πάντα τον καλύτερό του εαυτό απάντησε: «Δεν κάνω μισο-δουλειές. Αν κάνεις μισο-δουλειές, περίμενε μισο-αποτελέσματα!».
Γιάννης Ζαρώτης
Μάθετε Περισσότερα