Αθλητισμός εν μέσω Πανδημίας: «Πολυτέλεια» ή «Ανάγκη»;
Η περίοδος της πανδημίας του COVID-19 συνοδεύεται από μια γενικότερη διαφοροποίηση της καθημερινότητας σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, σε σημείο που αναφερόμαστε πλέον σε μια «διατάραξη της κανονικότητας». Οι επιπτώσεις αφορούν την αναστολή δραστηριοτήτων ή και την υπό συνθήκες έναρξή τους. Στο περιβάλλον αυτό, ο αθλητισμός δείχνει να αναζητά το ρόλο του, από την απόλυτη παύση ή και αποχή μέχρι και την πλήρη εξέλιξή του.
Ειδικά για τον παιδικό αθλητισμό, οι τάσεις που αναπτύσσονται ποικίλουν, εκφράζοντας αντίθετες απόψεις αναφορικά στη λειτουργία του.
Θέτοντας τον αθλητισμό «στην υπηρεσία των παιδιών», αποτελεί πεδίο που συνδράμει στην εκπαίδευση για την προφύλαξη, όπως και το σχολείο αλλά και κάθε τομέας της δραστηριότητας των παιδιών. Υπάρχει η οπτική που βλέπει τον αθλητισμό ως μέσο τόνωσης της υγείας και θωράκισης του οργανισμού, ως μέσο αποτροπής της καλλιέργειας φόβου στα παιδιά, ως μέσο που «δηλώνει» στα παιδιά τη διατήρηση της κανονικότητας άρα και της σταθερότητας και «ασφάλειας» του περιβάλλοντος.
Ο κίνδυνος δεν παύει να υφίσταται, ωστόσο, με την περίοδο που διανύουμε να μην έχει ημερομηνία λήξης, φαίνεται ότι η λύση δεν είναι η αποφυγή του αθλητισμού. Η εκπαίδευση στην τήρηση των κανόνων υγιεινής, των κατά καιρούς και τόπους υγειονομικών πρωτοκόλλων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων προσαρμογής και καλλιέργειας στοιχείων για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, είναι ό,τι «επιτάσσει» η περίοδος που διανύουμε, ώστε και να μην σταματήσει η αθλητική δραστηριότητα αλλά και να «κερδίσουν» τα παιδιά σε θέματα εκπαίδευσης και προφύλαξης.
Σε διαφορετική περίπτωση, η μακροχρόνια και χωρίς διαφαινόμενη λήξη, αποχή, θα οδηγήσει τους αθλητές στο να ατονήσει το κίνητρο, να συνηθίσουν μια διαφορετική πραγματικότητα διαμένοντας αρκετές ώρες στο σπίτι, ασχολούμενοι με οθόνες, υιοθετώντας πρότυπα καθιστικής ζωής. Στο τέλος της περιόδου δεν θα είναι καθόλου εύκολο να «πειστούν» τα παιδιά να επανέλθουν στη δραστηριότητα……
Η μεθοδικότητα και η σοβαρότητα στην αντιμετώπιση της πανδημίας θα χρειαστεί «να λάβει υπόψιν της» και το μέλλον των παιδιών, είτε πρόκειται για το σχολείο είτε για τον αθλητισμό, είτε για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα καθώς η επιθυμία όλων είναι να συνεχίζει να υπάρχει εξέλιξη είτε εν μέσω είτε και μετά την πανδημία….
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
Μάθετε ΠερισσότεραΣημεία Προσοχής για τους αθλητές μετά την καραντίνα
Για τους προπονητές:
- Η έλλειψη κινήτρου είναι εμφανής στους αθλητές λόγω της πολύμηνης απουσίας, ο στόχος είναι να ξαναβρούνε την επιθυμία τους για το άθλημα
- Εστιάστε στο πως βίωσαν τα παιδιά/αθλητές το διάστημα της απουσίας. Ο καθένας είναι διαφορετικός και η κατάσταση επηρεάζει το κάθε παιδί διαφορετικά
- Βοηθήστε να αναπτυχθούν εκ νέου οι σχέσεις μεταξύ των παιδιών
- Ενισχύστε την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση. Η εκ νέου σύνδεση των παιδιών θα αποτελέσει τη βάση για να βρούνε το κίνητρό τους καθώς η κοινωνικοποίηση είναι σημαντικός παράγοντας εμπλοκής στον αθλητισμό
- Αφιερώστε χρόνο στην ενημέρωση των παιδιών για το τι θα ακολουθήσει ως προς το πρόγραμμα προπόνησης
- Δώστε χρόνο στους αθλητές να προσαρμοστούν στο περιβάλλον, αποφεύγοντας να τους μιλήσετε αρκετά για θέματα προπόνησης
- Είναι σημαντικό να υποδεχθείτε τα παιδιά χωρίς σχόλια για το επίπεδο φυσικής τους κατάστασης
- Αποφύγετε να αναφερθείτε στη σωματική τους κατάσταση μιλώντας για αύξηση βάρους λόγω της καραντίνας
- Προσδιορίστε τους στόχους που αναφέρονται στη σταδιακή επανασύνδεση και επαναφορά και όχι στην αγωνιστική απόδοση
- Είναι σημαντικό για τα παιδιά να μη βιαστούν να επανέλθουν
- Τοποθετείστε στόχους σε βάθος χρόνου και όχι άμεσους
- Ο χρόνος επαναφοράς των παιδιών θα είναι διαφορετικός για το καθένα
- Εστιάστε στο πόσο σημαντικό είναι το γεγονός ότι καταφέραμε να επιστρέψουμε στο άθλημα και όχι στο ότι μείναμε πολύ καιρό εκτός
- Η θετική σας διάθεση θα βοηθήσει τα παιδιά να προσαρμοστούν και να ανακτήσουν το χαμένο κίνητρο
Θυμηθείτε ότι ορισμένα παιδιά/αθλητές έχουν βιώσει απώλεια εν μέσω πανδημίας και είναι σημαντικό να λάβουν από εσάς την ανάλογη υποστήριξη.
Γιάννης Ζαρώτης MSc-PhD
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
Μάθετε ΠερισσότεραΆγχος: Διαχείριση ή Αντιμετώπιση;
Το άγχος αποτελεί σε οποιοδήποτε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας τον κύριο παράγοντα «αναστολής» της λειτουργικότητας. Για τους χώρους εργασίας, το 40% της απώλειας ωρών εργασίας οφείλεται στο άγχος των εργαζομένων, το οποίο επιδρά τόσο στην απόδοση όσο και στη σωματική τους κατάσταση, προσβάλλοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Για την καθημερινή δραστηριότητα των ανθρώπων, αποτελεί επίσης βασικό παράγοντα «αποφυγής» πολλών «υποχρεώσεων» ή και διαφοροποίησης του προγράμματος με σκοπό «να αποφύγουμε ό,τι μας αγχώνει».
Η λέξη άγχος προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «άγχω», που σημαίνει «πιέζω σφιχτά στο λαιμό», την ίδια προέλευση έχει και η λέξη «αγχόνη» ή και «απαγχονισμός». Δηλώνει ένα δυσάρεστο συναίσθημα, με πολλές σωματικές και πνευματικές προεκτάσεις, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αναφέρεται και ως ο κύριος παράγοντας χρόνιων παθήσεων. Το συναίσθημα σχετίζεται με τον τρόπο σκέψης του καθενός, ο οποίος τον οδηγεί να αναπτύσσει ή όχι άγχος σε διάφορες καταστάσεις.
Αναζητώντας τη θεραπεία….
Η «θεραπεία» του άγχους περιλαμβάνει τρία βασικά στάδια: Την αποδοχή του ότι «έχω άγχος», τη διαχείρισή του («μπορώ να λειτουργώ και με άγχος») και εν τέλει την αντιμετώπισή του, όπου και αναζητούνται οι λειτουργικές σκέψεις του ατόμου, σε μια προσπάθεια να «διαφοροποιήσει» τη στάση του απέναντι στον εαυτό και το περιβάλλον του, να «προσαρμοστεί» στην κάθε κατάσταση.
Η διαχείριση του άγχους περιλαμβάνει την συνθήκη όπου ο καθένας βιώνοντας το συναίσθημα προσπαθεί να περιορίσει τις σωματικές ή και πνευματικές του επιδράσεις. Οι τεχνικές αναπνοών, η εστίαση της προσοχής, οι τεχνικές που βασίζονται στον διαλογισμό, ακόμη και η φαρμακευτική αγωγή έχουν ως στόχο τη μείωση των συμπτωμάτων, ώστε το άτομο να παραμείνει λειτουργικό.
Η αντιμετώπιση του άγχους αναφέρεται στην αναζήτηση των αιτιών, εστιάζοντας στο πώς το άτομο αναπαριστά την πραγματικότητα, πως αντιλαμβάνεται το περιβάλλον γύρω του, πώς τελικά σκέφτεται. Σε κάθε περίπτωση, βλέπουμε τα πράγματα γύρω μας όχι όπως είναι αλλά όπως «εμείς» βλέπουμε ότι είναι. Είναι θέμα ατομικής αντίληψης. Οι καταστάσεις που δημιουργούνται στην καθημερινότητα, η εργασία, η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς, η ομιλία σε πλήθος ανθρώπων, η πραγματοποίηση μιας παράστασης δεν είναι από μόνες τους καταστάσεις που «περιέχουν» άγχος, αυτό αναπτύσσεται από τον τρόπο που ο καθένας «βλέπει» την εκάστοτε συνθήκη. Ένας ψυχολόγος περιέγραψε το άγχος ως «μια διαδικασία προσωπικής επιλογής», εννοώντας όχι ότι επιλέγεις να έχεις άγχος, αλλά ότι επιλέγεις να δεις το περιβάλλον γύρω σου με τέτοιο τρόπο, ώστε να νιώθεις άγχος!
Μάθετε ΠερισσότεραΣτόχοι στον Αθλητισμό: Γιατί οδηγούν στην Επιτυχία;
Ο στόχος στον αθλητισμό θεωρείται αυτονόητη διαδικασία. Οι αθλητές θέτουν στόχους βελτίωσης, απόδοσης, αποτελέσματος. Να επιτύχουν καλύτερη επίδοση, ατομικό ρεκόρ, περισσότερες νίκες, συμμετοχή σε μεγάλη διοργάνωση. Ο καθένας μπορεί να θέλει οτιδήποτε, το θέμα είναι τι κάνει γι’ αυτό. Κανένας δεν μπορεί να πει στον αθλητή τι στόχο θα βάλει και τι «πρέπει» να κάνει, ο ίδιος ο στόχος, όμως, έχει απαιτήσεις. Οι στόχοι παρέχουν κίνητρο, οδηγούν στις ανάλογες συμπεριφορές, έχουν θετική εξέλιξη και αποδεικνύεται και ερευνητικά!
Έρευνα δημοσιευμένη στο περιοδικό Behavioral & Cognitive Neuroscience Reviews καταλήγει στο συμπέρασμα ότι: Ο καθορισμός στόχων ωθεί τον εγκέφαλο σε «αναδιάρθρωση» ώστε να τον καταστήσει αποτελεσματικότερο στη διαδικασία επίτευξης του στόχου! Αναλύοντας τη λειτουργία τονίζεται ότι όταν τοποθετείται ένας στόχος:
(α) το μέρος του εγκεφάλου που δημιουργεί το συναίσθημα (η αμυγδαλή) αξιολογεί τον βαθμό στον οποίο ο στόχος είναι σημαντικός για το άτομο.
(β) το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την επίλυση προβλημάτων (μετωπιαίο λοβός) ορίζει το τι χρειάζεται να κάνει το άτομο, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος.
(γ) η αμυγδαλή και ο μετωπιαίος λοβός δουλεύουν από κοινού για να κρατήσουν το άτομο επικεντρωμένο στις καταστάσεις και τις συμπεριφορές που θα το οδηγήσουν στην επίτευξη του στόχου.
Επειδή ο εγκέφαλός των ανθρώπων διαθέτει μια λειτουργία που ονομάζεται νευροπλαστικότητα, ο καθορισμός στόχων αλλάζει κυριολεκτικά τη δομή του εγκεφάλου έτσι ώστε να βελτιστοποιηθεί για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.
Οι έρευνες έχουν επίσης αναδείξει τι είδους στόχοι κάνουν τις πιο δραματικές αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου. Οι στόχοι που είναι ιδιαίτερα συναισθηματικοί (το άτομο έχει εξαιρετικά υψηλό κίνητρο για να πετύχει) οδηγούν το άτομο να αξιολογήσει ως λιγότερο δύσκολο τον επιθυμητό στόχο! Για το λόγο αυτό κάποιοι άνθρωποι θέτουν στόχους οι οποίοι δείχνουν εξαρχής υπερβολικοί. Με άλλα λόγια, εάν ο αθλητής επιθυμεί έντονα έναν στόχο, ο εγκέφαλός του θα αντιλαμβάνεται τα εμπόδια ως λιγότερο δύσκολα από ό, τι στην πραγματικότητα είναι!
Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι οι φιλόδοξοι στόχοι είναι πολύ πιο παρακινητικοί από τους στόχους που φαίνεται να επιτυγχάνονται εύκολα. Με άλλα λόγια, εάν ο αθλητής θέλει να ενεργοποιήσει πλήρως τον εγκέφαλό του, πρέπει να θέσει προκλητικούς στόχους.
Οι στόχοι επηρεάζουν την απόδοση, κατευθύνοντας την προσοχή, κινητοποιώντας την προσπάθεια, αυξάνοντας την επιμονή και προωθώντας την ανάπτυξη στρατηγικής. Η ρύθμιση στόχων είναι πιθανότερο να βελτιώσει την απόδοση των εργασιών όταν οι στόχοι είναι συγκεκριμένοι και σαφείς.
Συνοψίζοντας, ο καθορισμός στόχων μεταβάλλει κυριολεκτικά τη δομή του εγκεφάλου έτσι ώστε ο καθένας να αντιλαμβάνεται και να συμπεριφέρεται με τρόπους που θα τον κάνουν να επιτύχει αυτούς τους στόχους. Οι προκλητικοί στόχοι, που έχουν ισχυρή συναισθηματική απήχηση, θα αλλάξουν τη δομή του εγκεφάλου πιο γρήγορα και αποτελεσματικά από τους αδιάφορους στόχους.
Ως επισήμανση ως προς τη διαδικασία τοποθέτησης στόχων τονίζεται ότι, η δυνατότητα αλλαγής της συμπεριφοράς του ατόμου υφίσταται μόνο όταν το ίδιο το άτομο έχει θέσει τους στόχους. Όταν οι στόχοι τίθενται από το περιβάλλον (προπονητές, γονείς, συναθλητές, παράγοντες), χωρίς τη δέσμευση του ατόμου, οι στόχοι δεν φαίνεται να έχουν θετική κατάληξη.
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΗ Ψυχολογία της Ήττας: Ποιος είναι τελικά ο loser;
Ο Σίσυφος εγκλωβίζεται και η ψυχή του αιχμαλωτίζεται από τους θεούς, οι οποίοι αποφασίζουν να τον τιμωρήσουν για την αναίδεια του με ένα μαρτύριο: Να σπρώχνει έναν τεράστιο βράχο επάνω σε έναν μεγάλο, απόκρημνο βουνό. Κάθε φορά που έφτανε στην κορυφή ο βράχος κατρακυλούσε και ο Σίσυφος έπρεπε να ξεκινήσει από την αρχή. Αυτό το βασανιστήριο, που αποτελεί το μύθο του Σίσυφου, θα συνεχιζόταν για μια αιωνιότητα….εκτός κι αν!
Ο μύθος αναφέρεται στον άνθρωπο που επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη παρ’ όλο που προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις, και δεν επιτυγχάνει το στόχο του. Σε αντίστοιχη περίπτωση στο περιβάλλον του αθλητισμού, ο εκάστοτε πρωταγωνιστής-αθλητής-ομάδα-προπονητής καταβάλλει τα μέγιστα, διαθέτει και επενδύει ατομικό χρόνο και κόπο, θέτει σε προτεραιότητα τον στόχο του και περιμένει ανάλογα αποτελέσματα. Αλλά δεν έρχονται πάντα…. Ή δεν θα έρθουν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε σημείο που «κάποιοι» θα σπεύσουν να τον βαφτίσουν loser.
Ως άλλος Σίσυφος, θα καταβάλλει τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια, θα φτάνει κοντά στον στόχο, θα αποτυγχάνει και πάλι από την αρχή. Για πολλούς φαίνεται ότι κυριεύεται από ηττοπάθεια, απαισιοδοξία, από ένα συναίσθημα που ταιριάζει σ’ αυτόν που ονομάζουν «ηττοπαθή». Αυτόν που «δυσκολεύεται» να νικήσει, που έχει τις δυνατότητες αλλά αδυνατεί να ξεπεράσει το «κρίσιμο» σημείο, να κάνει την υπέρβαση και να επιτύχει τη νίκη. Αυτόν που χάνει ξανά και ξανά.
Αλλά πάντα είναι εκεί! Προσπαθεί εκ νέου αναζητώντας αυτό που θεωρεί ότι του αξίζει, την επιτυχία. Δεν «πτοείται», επανασχεδιάζει από την αρχή το στόχο του και με την ίδια καθημερινότητα, επενδύει στο πλάνο του. Δείχνει ανθεκτικότητα, επιμονή, πείσμα, υπομονή στην εκπλήρωση του στόχου, αισιοδοξία για την επίτευξη, αυτοπεποίθηση. Και κυρίως, φαίνεται να μην φοβάται την ήττα! Γιατί προσπαθεί ξανά και ξανά. Τελικά ίσως και ο Σίσυφος να μην ήταν loser.
Ηττοπαθής και loser είναι κάποιος που καταβάλλεται από την ήττα, που διακόπτει την προσπάθειά του μετά από μια αποτυχία, που δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του για μια νέα πιθανόν επιτυχημένη προσπάθεια. Εκείνος που θα αποφύγει τον επανασχεδιασμό και την εκ νέου εφαρμογή, που δεν πιστεύει στον εαυτό του και τις δυνατότητές του, ώστε να προσπαθήσει και πάλι από την αρχή. Αυτός που διακατέχεται από τον φόβο της ήττας.
Η ηττοπάθεια είναι η αποφυγή και ο φόβος της ήττας και όχι η ήττα αυτή καθεαυτή. Ο αθλητισμός είναι συνυφασμένος τόσο με την νίκη όσο και με την ήττα, σε οποιοδήποτε επίπεδο. Κανείς δεν επιδιώκει να χάσει, όσο όμως φοβάται την αποτυχία, τόσο θα αποφεύγει την προσπάθεια. Χωρίς προσπάθεια, πώς θα διεκδικήσει την επιτυχία; Αυτό είναι ηττοπάθεια και το άτομο λέγεται loser. Αυτός που Φοβάται να ξαναπροσπαθήσει…
Ίσως τελικά ο Σίσυφος να ήταν τόσο ανθεκτικός και επίμονος όσο αισιόδοξος και με υψηλή αυτοπεποίθηση. Επαναλάμβανε συχνά μέσα του: «κάποια στιγμή, θα τα καταφέρω….!»
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΕίσαι ακόμα ταλέντο;
Αναζητώντας την επιτυχία στο αθλητικό πλαίσιο πολλοί αθλητές/ προπονητές/γονείς/αθλητικοί παράγοντες στέκονται στην έννοια του ταλέντου. Επιδίδονται σε μια διαρκή διαδικασία «εντοπισμού» αθλητών, οι οποίοι διαθέτουν κάποιο «χάρισμα», φαίνεται να έχουν κάτι ιδιαίτερο, μια «ευκολία», η οποία τους καθιστά διαφορετικούς και ταυτόχρονα «περιζήτητους».
Η ύπαρξη ταλέντου, ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι το μόνο στοιχείο που καθορίζει την επιτυχία ενός αθλητή. Το ταλέντο αναφέρεται «στη δυνατότητα που έχει κάποιος αθλητής να αποκτά δεξιότητες και ικανότητες αρκετά γρήγορα, εξαιτίας πιθανώς της βιολογικής-σωματικής δομής του». Η ύπαρξη του ταλέντου είναι φανερή σε μικρές κυρίως ηλικίες, όπου η εγγενής ικανότητα είναι περισσότερο διακριτή. Οι ταλαντούχοι αθλητές φτάνουν πολύ γρήγορα σε καλό επίπεδο στο άθλημά τους.
Αυτό είναι πιθανό να είναι και το μεγαλύτερό τους «μειονέκτημα». Όταν φτάνεις γρήγορα σε καλό επίπεδο σχηματίζεις την άποψη/ ψευδαίσθηση, ότι η απόκτηση δεξιοτήτων δεν απαιτεί ιδιαίτερο κόπο και προσπάθεια. Όταν, ωστόσο, η περαιτέρω απόκτηση δεξιοτήτων απαιτεί εστίαση στη λεπτομέρεια και πολλές ώρες δουλειάς, τότε οι «ταλαντούχοι» αθλητές βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Παράλληλα, οι υπόλοιποι μη «ταλαντούχοι», μέσα από τη συνεχή προσπάθεια θα φτάσουν κάποια στιγμή στο επίπεδό τους και τότε είναι που ο «ταλαντούχος» βιώνει περισσότερη πίεση από το περιβάλλον του.
Αναζητώντας μειονεκτήματα, τα οποία αναπτύσσονται στον ταλαντούχο αθλητή, είναι και η άποψη ότι «το να δουλεύει κανείς σκληρά για κάτι είναι σημάδι χαμηλής ικανότητας». Διαμορφώνουν, μέσα και από την αρνητική επίδραση του περιβάλλοντός τους, μια αρνητική άποψη για την προσπάθεια, θεωρώντας ότι για να είσαι «ξεχωριστός» δεν θα πρέπει να προσπαθείς όσο και οι υπόλοιποι. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, σχηματίζουν την πεποίθηση ότι ένα άτομο με ταλέντο ή νοημοσύνη δεν χρειάζεται να δουλεύει σκληρά για να τα πηγαίνει καλά.
Η έρευνα των επιστημόνων στο αθλητικό πλαίσιο, περιγράφοντας την αναζήτηση και την ανάπτυξη των ταλαντούχων αθλητών, εστιάζει περισσότερο στην αναζήτηση αθλητών με «υψηλό δυναμικό» (potential), σε αθλητές οι οποίοι επιδιώκουν να βελτιωθούν, διαθέτουν την ψυχική και πνευματική αντοχή ώστε να προσπαθούν για μεγάλο διάστημα, έχουν «ταλέντο στην προσπάθεια!»
Μάθετε ΠερισσότεραΓιατί οι αθλητές δεν αποδίδουν πάντα το ίδιο; Η Ψυχολογία της απόδοσης -Performance
Για τους αθλητές, η κυριότερη ίσως ανησυχία εκφράζεται στο αν μπορούν αποδίδουν το ίδιο καλά σε όλους τους αγώνες. Επιδιώκουν υψηλά επίπεδα απόδοσης, αντίστοιχα με τις ικανότητές τους, και παράλληλα σταθερότητα στην απόδοση, ώστε να γνωρίζουν και οι ίδιοι αλλά και οι προπονητές τους, το τι μπορούν «να περιμένουν» από τους εαυτούς τους.
Οι εναλλαγές στην απόδοση είναι σύνηθες φαινόμενο. Υπάρχουν αθλητές που διαφοροποιούν την απόδοσή τους από αγώνα σε αγώνα, από ημέρα σε ημέρα ακόμη και κατά τη διάρκεια ενός αγώνα. Όσο πιο υψηλό είναι το επίπεδο του αθλητή, τόσο λιγότερες αυξομειώσεις αναμένονται στην απόδοσή του. Ίσως αυτό είναι και το στοιχείο με το οποίο έχει εξελιχθεί σε αθλητή υψηλού επίπεδου: Η σταθερότητα!
Η απόδοση αναφορικά σε ψυχοσυναισθηματικούς παράγοντες καθορίζεται κυρίως από το κίνητρο πού έχει ο αθλητής για τον κάθε αγώνα. Πολλές φορές, η υποτίμηση του αντιπάλου, η αδιαφορία για μια διοργάνωση, η έλλειψη «επάθλου» ως ανταμοιβή, επιδρούν στην ψυχολογική κατάσταση μειώνοντας το κίνητρό του. Ακόμη και χωρίς να το σκέφτονται οι ίδιοι, χωρίς να το θέλουν.
Η έλλειψη κινήτρου οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα ενεργοποίησης και συγκέντρωσης, ίσως των δύο πιο σημαντικών στοιχείων στην επίδοσή του. Εμφανίζεται «απαθής», με χαμηλή προσπάθεια, χωρίς υψηλά επίπεδα εγρήγορσης και κινητικότητας, με την όψη ενός ατόμου, το οποίο «δείχνει» να μην ήθελε να αγωνιστεί. Ταυτόχρονα εστιάζει σε μη λειτουργικά στοιχεία, δεν φαίνεται να σκέφτεται, το μυαλό του δείχνει να «βρίσκεται» αλλού: έλλειψη συγκέντρωσης!
Ταυτόχρονα, ενώ αρκετές φορές το κίνητρο υπάρχει (και κατά συνέπεια η ενεργοποίηση και η συγκέντρωση), εντούτοις όμως δεν αποδίδει «τα αναμενόμενα». Το υψηλό επίπεδο άγχους, η ελλιπής πνευματική προετοιμασία, οι κακές επιλογές, η υπερβολική εγρήγορση είναι παράγοντες οι οποίοι συναισθηματικά επηρεάζουν την απόδοση των αθλητών.
Οι αθλητές προσπαθώντας να αιτιολογήσουν την μειωμένη απόδοσή τους, κάνοντας απολογισμό μετά τον αγώνα, αποδίδουν την αιτία στο ότι: «δεν ήταν η μέρα μου!».
Δεν ήταν η μέρα μου!
Η έκφραση αποτελεί τρόπο αιτιολόγησης αλλά πόσο μπορεί να είναι η αιτία ότι για την κακή μου απόδοση έφταιγε η «ημέρα;». Αποτελεί μεγάλη παγίδα για τον αθλητή, αποκρύπτει την πραγματική αιτία και δεν τον αφήνει να διορθώσει ό,τι δεν πήγε καλά. Πώς μπορείς να διορθώσεις στην προπόνηση το ότι “δεν ήταν η μέρα σου;». Η ημέρα του αθλητή είναι ένα στοιχείο που καθορίζεται από τον ίδιο, εκείνος θα προσδιορίσει τα επίπεδα της απόδοσής του, προετοιμαζόμενος ανάλογα και ρυθμίζοντας τους παράγοντες που επιδρούν στη συμπεριφορά του. Αν δεν είναι η μέρα σου, κάνε τη να είναι…….!
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΕκπαιδευμένος γονέας στον αθλητισμό…….
Η συμπεριφορά του παιδιού στον αθλητισμό συνδέεται με τη συμπεριφορά του γονέα του καθώς εκείνος αποτελεί πρότυπο για τον αθλητή. Ο γονέας άλλοτε εμφανίζεται ενθουσιώδης και υποστηρικτικός, άλλοτε απαιτητικός και «υπερεμπλεκόμενος». Οι γονείς αποτελούν σε μεγάλο ποσοστό τον παράγοντα που θα καθορίσει την εμπειρία του παιδιού στο άθλημά του. Έχουν τη δυνατότητα να «χαλάσουν» την εμπειρία από τη συμμετοχή του παιδιού ή να το βοηθήσουν να βιώσει τη διασκέδαση που του παρέχει ο αθλητισμός. Η παρουσία των γονέων είναι απαραίτητη στον αθλητισμό, θα χρειαστεί ωστόσο να είναι και οι ίδιοι «εκπαιδευμένοι», ώστε να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του αθλητή και στη βελτίωσή του μέσα από το άθλημά του.
Συνοδεύοντας τα παιδιά τους στον αθλητισμό οι γονείς είναι απαραίτητο να έχουν στο μυαλό τους ορισμένες καταστάσεις στις οποίες η αντίδρασή τους θα καθορίσει και την αντίδραση των αθλητών.
- Στηρίξτε τις επιλογές των παιδιών ως προς το άθλημά τους, ακόμη και αν δεν σας βρίσκουν απόλυτα σύμφωνους. Τα παιδιά επιλέγουν αθλήματα με βάση τι τους διασκεδάζει περισσότερο, που βρίσκονται οι φίλοι τους, σε ποιο άθλημα θεωρούν ότι θα τα καταφέρνουν καλύτερα. Είναι άμεση απόρριψη για ένα παιδί το να εκφράσετε την άποψή σας ότι «δεν κάνει» για το συγκεκριμένο άθλημα. Το παιδί πηγαίνει για να διασκεδάσει όχι για να σκεφτεί και να σχεδιάσει την μετέπειτα καριέρα του από την ηλικία των πέντε-έξι ετών (όταν και αρχίζει τον αθλητισμό). Η επιθυμία να εξελιχθεί σε «εξαιρετικό» αθλητή είναι «ανησυχία» των γονέων!
- Επιτρέψτε στο παιδί να κινητοποιείται για τα πράγματα που το αφορούν, ώστε να χτίζει σταδιακά την αυτονομία του. Το να μεταφέρει την αθλητική του τσάντα, να βάλει τα πράγματα της προπόνησης, να τηλεφωνήσει στον προπονητή του είναι συνθήκες που θα το βοηθήσουν να αποκτήσει αυτονομία και μετέπειτα αυτοπεποίθηση.
- Αποτελείτε παράδειγμα όταν δείχνετε σεβασμό προς τον προπονητή. Είναι ζωτικής σημασίας για την παραμονή και εξέλιξη του παιδιού το να ακούει και να εμπιστεύεται τις συμβουλές και τις οδηγίες του προπονητή του. Η διαφωνία που εκδηλώνουν οι γονείς προς τον προπονητή γίνεται αντιληπτή από τα παιδιά σε μεγαλύτερο εύρος και επηρεάζει τη συναισθηματική τους στάση τόσο προς τον προπονητή όσο και προς τον αθλητισμό γενικότερα. Η εμπιστοσύνη του αθλητή προς τον προπονητή του είναι ιδιαίτερα σημαντική στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης από την πλευρά του αθλητή και την άντληση σιγουριάς και ασφάλειας.
- Είναι λειτουργικό να διαφωνείτε με τους προπονητές, μπορείτε να εκφράσετε την άποψή σας ωστόσο μόνο κατ΄ιδίαν με τον προπονητή και ποτέ μπροστά στο παιδί-αθλητή. Θα του προκαλέσετε δυσάρεστα συναισθήματα τόσο για τον προπονητή όσο και για εσάς!
- Προσπαθήστε να δείχνετε και να είστε υποστηρικτικοί, με ενδιαφέρον, ήπιοι στις αντιδράσεις σας. Ενδιαφέρον σημαίνει να ρωτήσετε τους αθλητές πώς περάσανε στην προπόνηση ή στον αγώνα και όχι να αναλύσετε τον αγώνα και την προπονητική διαδικασία. Αυτό είναι δουλειά του προπονητή.
- Αποφύγετε να παρακολουθείτε προπονήσεις. Θα βοηθήσετε το παιδί να γίνει αυτόνομο, να συγκεντρώνεται περισσότερο στην προπόνηση και να κοινωνικοποιηθεί χωρίς την παρουσία σας.
Ορισμένοι γονείς προσπαθούν να επιτύχουν μέσα από το άθλημα των παιδιών και να αναδείξουν στοιχεία, τα οποία εκείνοι δεν είχαν την ευκαιρία να αναδείξουν στο παρελθόν. Το συγκεκριμένο φαινόμενο ονομάζεται «παγίδα αντίστροφης εξάρτησης» και χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα πιεστική συμπεριφορά του γονέα προς τον παιδί, άκρως παρεμβατική στην δουλειά του προπονητή. Η αντίστροφη εξάρτηση αναφέρεται στο γεγονός ότι πλέον ο γονέας εξαρτά την επιτυχία του ως άνθρωπος από την επιτυχία του παιδιού-αθλητή.
Η πίεση προς τον αθλητή είναι συμπεριφορά που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Τα παιδιά που πιέζονται πάνω από τις ικανότητές τους, είναι πιθανόν να χάσουν την αυτοπεποίθησή τους, να αναπτύξουν άρνηση και εκνευρισμό προς τους γονείς τους, να αισθανθούν ανασφαλή για τις δυνατότητές τους και να σταματήσουν να προσπαθούν. Ορισμένες φορές αυτή η πίεση μεταφέρεται και επηρεάζει τις διατροφικές τους συνήθειες και τον ύπνο τους.
Θυμηθείτε ότι τα περισσότερα παιδιά κάνουν αθλητισμό σε μικρή ηλικία κυρίως για να διασκεδάζουν. Όταν ο αθλητισμός γίνεται πιεστικός και εκλύει αρνητικά συναισθήματα, οδηγούνται σταδιακά στην αποφυγή του και τελικά στην απόσυρση. Βοηθείστε και στηρίξτε τα παιδιά, ώστε η εμπειρία του αθλητισμού να είναι θετική, διασκεδαστική και να αποκομίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα, ωφέλιμα για εκείνα, στοιχεία.
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΆθλημα, Κοινωνική Ζωή και Εικόνα…..
Κάποτε ένας δημοσιογράφος ρώτησε έναν νεαρό ποδοσφαιριστή για τις φιλοδοξίες του και τι πιστεύει ότι μπορεί να πετύχει στο μέλλον. Του ζήτησε να του περιγράψει «τι έχει μέσα η μπάλα» και εκείνος απάντησε: Λεφτά, φήμη, δημοσιότητα, ωραίες κοπέλες, ακριβά αυτοκίνητα…….
Πιθανόν για αρκετούς αθλητές, όλων των αθλημάτων, όλα αυτά τα στοιχεία να είναι οι επιθυμίες τους, για ορισμένους από εκείνους είναι και αρκετά πιθανό να τα αποκτήσουν. Η «παγίδα» στην οποία πολλές φορές «πέφτουν» οι αθλητές είναι το ότι έχουν την πεποίθηση ότι όλα αυτά θα έρθουν αυτόματα καθώς οι ίδιοι θα εισέρχονται στο χώρο του αθλητισμού.
Πίσω από όσα στοιχεία είναι διακριτά, είτε είναι η κοινωνική ζωή είτε τα υψηλή συμβόλαια είτε τα φώτα της δημοσιότητας και η αυξανόμενη προβολή-δημοτικότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βρίσκεται ένα στοιχείο τόσο δυσδιάκριτο για τους θεατές όσο και πολύ επίπονο για τους αθλητές: Πολλές ώρες δουλειάς και ατομικής προσπάθειας…….. Ώρες προπόνησης με πολύ κόπο, πολλή κούραση, αμέτρητες στιγμές απογοήτευσης και συναισθηματικής φόρτισης αλλά και ικανοποίηση επίτευξης και επένδυση για το μέλλον.
Η «σειρά» των τριών στοιχείων που διαπραγματεύονται οι αθλητές ποικίλει και διαφοροποιείται για τον καθένα. Δουλειά, Κοινωνική Ζωή, Προσωπική Εικόνα. Όποιο τοποθετείς πρώτο, αυτό θα εξελίξεις…..Σε όλες τις δραστηριότητες των ανθρώπων το ίδιο δεν συμβαίνει; Αυτό που τοποθετείς ως προτεραιότητα (είτε το καταλαβαίνεις είτε όχι ότι είναι η προτεραιότητά σου!) σε αυτό γίνεσαι «καλύτερος». Κάτι χάνεις κάτι κερδίζεις. Αν ασχοληθείς κατά βάση με την προσωπική εικόνα και την κοινωνική ζωή, θα χάσεις κάτι από την αθλητική σου εξέλιξη.
Ένας συνεργάτης του Κριστιάνο Ρονάλντο στη Manchester United ανέφερε ότι χρειαζόταν 20 λεπτά πριν από κάθε αγώνα για να φτιάξει τα μαλλιά του. Αλλά για δύο χρόνια παρέμενε μιάμιση ώρα μετά την προπόνηση μόνος του και εκτελούσε φάουλ……..και έμαθε!
Ένας συμπαίκτης του Μπέκαμ στους Los Angeles Galaxy ανέφερε ότι ο Μπέκαμ πήγαινε στην προπόνηση με το ελικόπτερο! ¨Μόνο που εμείς πηγαίναμε στις 4.30 ενώ εκείνος πήγαινε στις 2.30, ώστε να κάνει και δύο ώρες ατομική προπόνηση………¨
Η προβολή που απολαμβάνει ο ΛεΜπρόν Τζέϊμς από το NBA είναι τεράστια, τη φετινή χρονιά δούλεψε τόσο πολύ που δεν εμφάνισε σοβαρό τραυματισμό ακόμη και μετά από 80 παιχνίδια. Και ας είναι 33 ετών….
Ο Φέντερερ στο τένις παραμένει στο υψηλότερο επίπεδο σε ηλικία 37 ετών, έχοντας αναρίθμητες ώρες προπόνησης για να μπορεί να υποστηρίξει την προσπάθειά του. Αν και θα μπορούσε απλώς να απολαμβάνει τη δημοσιότητα και την αναγνωρισιμότητα που έχει κερδίσει….
Τα παραδείγματα των αθλητών είναι πάρα πολλά, από όλα τα αθλήματα. Είναι δεδομένο ότι υπάρχουν στον αθλητισμό τόσο η κοινωνική ζωή όσο και η ανάπτυξη και προβολή της προσωπικής εικόνας. Αλλά πρώτα η δουλειά!
Η σειρά είναι Άθλημα, Κοινωνική ζωή, Εικόνα.
Αν τη χαλάσεις;
Οι Σκωτσέζοι έχουν μια παροιμία που λέει ότι «Η ζωή είναι σαν τον υπόνομο, ό,τι ρίξεις μέσα αυτό σου βγάζει……»!
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε ΠερισσότεραΠώς μπορούμε να κρατήσουμε τα παιδιά στον αθλητισμό;
Αν ο αθλητισμός είχε ως μοναδικό στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων και δεν εμπλέκονταν άνθρωποι που έχουν συναισθήματα και δείχνουν ενδιαφέρον και είναι ανθρώπινα όντα, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι όλα απλά μια δεξιότητα, στοχευμένη προπόνηση με σκοπό την βελτίωση των ικανοτήτων που απαιτεί το εκάστοτε άθλημα. Το «πρόβλημα» είναι ότι ο αθλητισμός δεν αφορά μόνο την ανάπτυξη ικανοτήτων και την εξειδίκευση σε ένα άθλημα.
Ο αθλητισμός είναι (και) θέμα κινήτρων, ενδιαφέροντος, επιθυμίας, επιμονής και ανθεκτικότητας και αυτά τα στοιχεία είναι πολύ σημαντικές πτυχές της συμμετοχής αλλά και της μακροχρόνιας αθλητικής παραμονής…. Αυτά τα στοιχεία είναι πιο δύσκολο να μετρηθούν … Έτσι μένουμε στην εκμάθηση δεξιοτήτων και την διαρκή επανάληψη των ασκήσεων. Αλλά οι άνθρωποι δεν είναι ρομπότ, θα χρειαστεί να διδαχθούν σε καταστάσεις που συνδυάζουν το κίνητρο και το ενδιαφέρον. Αυτό κάνει το παιχνίδι και η συμμετοχή στον αθλητισμό.
Η ομοσπονδία χόκεϊ των ΗΠΑ οδήγησε σε περισσότερη συμμετοχή αθλητών και αυξημένα ποσοστά διατήρησης: Αύξησαν τη διατήρησή τους στις ηλικίες 9-14 ετών σε ποσοστό έως 91%! Κρατούν τα παιδιά στο χώρο!
Πώς;
Απόλαυση: Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος οποιασδήποτε μακροπρόθεσμης συμμετοχής. Τα παιδιά, και ειδικά οι νέοι, δεν θα συνεχίσουν οικειοθελώς κάτι που δεν τους αρέσει. Η συμβουλή σε ένα παιδί ότι «αυτό θα έχει σημασία όταν θα είσαι 18» δεν σημαίνει τίποτα. Μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά δεν του είναι σημαντικό στην παρούσα φάση. Η ευχαρίστηση μετράει….Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να παίζει πολλά παιχνίδια. Αφήστε τους να παίξουν με όρια και κανόνες, να χειριστούν το χρόνο και το χώρο, να μάθουν τα βασικά του αθλήματος, αλλά ας παίξουν!
Ανάπτυξη συναγωνισμού και ικανοτήτων: Τα παιδιά θέλουν να δουν και να αισθανθούν ότι βελτιώνονται. Η προπόνηση δεν αποτελείται μόνο από “παιχνίδια διασκέδασης ” σε βάρος της διδασκαλίας. Η βελτίωση είναι ένας από τους πρωταρχικούς τρόπους με τους οποίους τα παιδιά περιγράφουν ως “διασκέδαση” τον αθλητισμό. Μια ποιοτική, συναρπαστική αθλητική εμπειρία πρέπει να διδάσκει τεχνικές και τακτικές πτυχές του αθλήματος και να βοηθά τα παιδιά στην πορεία προς βελτίωση. Είναι εφικτό να διδαχθεί μέσω παιχνιδιών, να προστεθούν προβληματισμοί και αποφάσεις και τα παιδιά θα αναπτύξουν την ικανότητά τους ταχύτερα σε σχέση με την επαναλαμβανόμενη εκπαίδευση μιας μόνο ικανότητας μεμονωμένα. Ο συναγωνισμός και η επιθυμία είναι αλληλένδετα στοιχεία όταν γίνονται σωστά.
Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης: Αποτελεί «προϊόν» του συναγωνισμού και της ικανότητας. Ένα παιδί που προσπαθεί και βλέπει τον εαυτό του να βελτιώνεται, αυξάνει και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Αυτή η εμπιστοσύνη ενισχύεται ή «καταστρέφεται» από τους προπονητές, τους γονείς και τη δυναμική της ομάδας. Η δουλειά των προπονητών και των γονέων είναι να διασφαλίσουν ότι οι αθλητές μεγαλώνουν με εμπιστοσύνη, όχι με φωνές συνεχούς διόρθωσης, αλλά βοηθώντας τους να αναζητούν την εξέλιξη, διδάσκοντάς τους να αγκαλιάσουν τη διαδικασία βελτίωσης και να μην «αφήσουν» τις φωνές και τις εντάσεις να δημιουργούν δυσάρεστα συναισθήματα, προσβάλλοντας την αυτοεκτίμηση και την επιθυμία τους. Μπορούν να διδαχθούν, να διορθώσουν τα λάθη τους και παράλληλα να βοηθηθούν να εμπιστεύονται τον εαυτό τους.
Ανάπτυξη κοινωνικών επαφών: Οι κοινωνικές σχέσεις της ομάδας είναι ένας κορυφαίος παράγοντας διασκέδασης για τα παιδιά στον αθλητισμό. Αυτό σημαίνει ότι οι προπονητές πρέπει να δημιουργούν με θεμελιώδη και συνεχή τρόπο μια θετική αλληλεπιδραστική ομάδα, ακόμη και σε ατομικά αθλήματα. Οι «δεμένες» ομάδες οδηγούν στην εμπλοκή και η εμπλοκή κρατά τα παιδιά στο «παιχνίδι». Ομάδες χωρίς ευχαρίστηση, αποδοχή και σχέσεις μεταξύ των αθλητών είναι απίθανο να οδηγήσουν σε μακροχρόνια παραμονή στον αθλητισμό.
Παροχή Αυτονομίας: Αν επιθυμούμε δέσμευση, τα παιδιά πρέπει να είναι «κύριοι» της εμπειρίας. Εισάγονται στον αθλητισμό από τους ενήλικες, αλλά τελικά η εμπειρία πρέπει να γίνει δική τους και όχι των «μεγάλων». Πρέπει να είναι τα δικά τους όνειρα, οι στόχοι τους και τα εγγενή κίνητρά τους να παίζουν, όχι αυτά των ενηλίκων. Οι γονείς μπορούν να είναι ενήμεροι για τους στόχους των παιδιών τους και να γνωρίζουν πότε μπορεί να χρειαστούν ένα διάλειμμα.
Εξασφάλιση ελεύθερου χρόνου: Ακόμη και επαγγελματίες αθλητές παίρνουν χρόνο μακριά από ένα άθλημα για να επαναφορτίζουν τις μπαταρίες τους και να επικεντρωθούν εκ νέου. Ο ελεύθερος χρόνος επιτρέπει στους αθλητές να απολαμβάνουν άλλα ενδιαφέροντα και χόμπι. Εάν ένα παιδί επιλέγει να κάνει κάποιο άλλο άθλημα παράλληλα, δεν θα μειώσει την αγάπη του για το άθλημά του.
Η εισαγωγή μακροπρόθεσμων μοντέλων ανάπτυξης αθλητών στον αθλητισμό αποτελεί σημαντικό βήμα στην ενσωμάτωση της τεχνικής και τακτικής ανάπτυξης των νέων αθλητών με τις ψυχοκοινωνικές τους ανάγκες, τις συναισθηματικές δυνατότητες και τις ηλικίες και στάδια ανάπτυξης. Εάν θέλουμε να κρατήσουμε τα παιδιά σε ένα άθλημα για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι σημαντικό να έχουμε έναν πλάνο πορείας βασισμένο σε κάτι περισσότερο από μια στιγμή ευχαρίστησης.
Τα παιδιά δεν είναι ρομπότ, που χρειάζονται απλώς προγραμματισμό και τεχνική πρακτική. Είναι ανθρώπινα όντα. Είναι άτομα που δεν συμμορφώνονται τόσο εύκολα με: έναν τρόπο που ταιριάζει σε όλους! Χρειάζονται ενδιαφέρον, κίνητρο, επιμονή και απόλαυση. Πάνω από όλα επιθυμία!
Γιάννης Ζαρώτης
Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος
www.psychology.org.gr
Μάθετε Περισσότερα