
Συνέντευξη στο World-Budo.gr
Καλησπέρα σας κ. Ζαρώτη, κατ’ αρχάς θα θέλαμε να μας ενημερώσετε σχετικά με την αθλητική ψυχολογία, τι ακριβώς είναι η αθλητική ψυχολογία;
Η Αθλητική Ψυχολογία είναι ένας τομέας εξειδίκευσης της επιστήμης της Ψυχολογίας στο περιβάλλον του αθλητισμού. Σκοπός της είναι σε πρώτη φάση να βοηθήσει τον εκάστοτε αθλητή, οποιασδήποτε ηλικίας, στην αντιμετώπιση προβλημάτων στο περιβάλλον του αθλητισμού, τα οποία τον καθιστούν δυσλειτουργικό. Στην περίπτωση αυτή αναφερόμαστε στη θεραπευτική πλευρά της Αθλητικής Ψυχολογίας. Ως σκοπός αναφέρεται επίσης η μεγιστοποίηση της απόδοσης του αθλητή, βοηθώντας τον να γνωρίσει τον εαυτό του και να αξιοποιήσει το δυναμικό του.
Η Αθλητική Ψυχολογία ασκείται από Ψυχολόγους με ειδίκευση στον αθλητισμό (Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών), και είναι ανάλογη άλλων ειδικεύσεων της Ψυχολογίας όπως είναι η Σχολική Ψυχολογία, η Ψυχολογία της Υγείας κ.ά. Ο Αθλητικός Ψυχολόγος εφαρμόζει τις μεθόδους της προσέγγισης που έχει διδαχθεί, αναγνωρίζοντας κατά πρώτον τον αθλητή ως άτομο και κατ’ επέκταση ως αθλητή, με το πλεονέκτημα ότι έχει σφαιρική εικόνα του αθλητικού περιβάλλοντος, αναφορικά σε κανονισμούς αλλά και στον τρόπο λειτουργίας του.
Πότε περίπου αναγνωρίζεται ως ένας μοναδικός κλάδος της ψυχολογίας και ποια είναι τα αίτια που οδήγησαν σε αυτή την διάκριση κατά την δική σας άποψη;
Διεθνώς αναφέρεται ως κλάδος της Ψυχολογίας, ωστόσο δεν είναι αναγνωρισμένη ως ξεχωριστός τομέας. Παραμένει σε πολλές χώρες η σύνδεσή της με τις επιστήμες της Φυσικής Αγωγής καθώς από εκεί δημιουργήθηκε σε πρώτη φάση. Αναπτύχθηκε κυρίως στα μέσα του προηγούμενου αιώνα σε χώρες όπως η πρώην ΕΣΣΔ, η Ρουμανία, η Γερμανία και οι ΗΠΑ, με σκοπό τη βελτίωση της απόδοσης των αθλητών, αναγνωρίζοντας τον πνευματικό/συναισθηματικό παράγοντα ως κυρίαρχο στη λειτουργία του αθλητή-ανθρώπου. Παγκοσμίως, όσα κέντρα αθλητισμού υφίστανται, έχουν ενσωματώσει αρκετούς συναδέλφους οι οποίοι ασχολούνται, τόσο ερευνητικά όσο και πρακτικά, με τη μεγιστοποίηση της απόδοσης των αθλητών και την παράλληλη υποστήριξή του στην αθλητική δραστηριότητα.
Ποια είναι υφιστάμενη κατάσταση της αθλητικής ψυχολογίας ως επιστήμης διεθνώς και στην πατρίδα μας;
Τα τελευταία 20 χρόνια η Αθλητική Ψυχολογία αποτελεί για αρκετές χώρες, αναπόσπαστο κομμάτι της γενικότερης προετοιμασίας των αθλητών. Στη χώρα μας, ο τομέας αναπτύσσεται σταδιακά, στηριζόμενος κυρίως σε προσωπικές πρωτοβουλίες παραγόντων και προπονητών, οι οποίοι αναζητούν τις υπηρεσίες του Ψυχολόγου. Επίσης, πραγματοποιούνται μεμονωμένες προσπάθειες συναδέλφων να «ορίσουν» τον κλάδο και να αποσαφηνίσουν τους στόχους του αλλά και τη διαδικασία λειτουργίας του. Αρκετές ομάδες, σύλλογοι, όμιλοι και μεμονωμένοι αθλητές αναζητούν την υποστήριξη και τη συνεργασία, αποσκοπώντας τόσο στην απόδοση όσο και στη διαχείριση των καθημερινών αναγκών του χώρου.
Ποια είναι η σχέση του αθλητικού ψυχολόγου με την ελληνική αθλητική κοινότητα αλλά και ποια θα έπρεπε πιθανόν να είναι;
Στην παρούσα φάση οι σύλλογοι δραστηριοποιούνται σταδιακά και ο ρόλος του Αθλητικού Ψυχολόγου αρχίζει να προβάλλεται και να αναγνωρίζεται. Στην καθιέρωσή του ρόλου γενικά, αλλά και στην προσωπική εξέλιξη του καθενός που δραστηριοποιείται στο χώρο, συμβάλλουν τόσο η εκπαίδευση όσο ο σεβασμός που δείχνει στο αντικείμενο και στις συνεργασίες του.
Πως συμβάλει ο αθλητισμός στην ψυχική διαμόρφωση ενός νέου ατόμου αλλά και σε έναν ενήλικο;
Ο αθλητισμός είναι ένα κομμάτι που τοποθετείται στο παζλ της «αναπτυσσόμενης» αυτοεκτίμησης. Το πλεονέκτημα όσων κάνουν αθλητισμό είναι το γεγονός ότι έχουν βρει ένα τομέα στο οποίο τα καταφέρνουν και διασκεδάζουν και ταυτόχρονα αναπτύσσουν την «θετική» τους εικόνα, για τον εαυτό τους κατά πρώτο λόγο. Παράλληλα, η σύνδεση με τους συναθλητές, ο τρόπος διαχείρισης και προσπάθειας, είναι στοιχεία που αποκομίζουν οι αθλητές από το περιβάλλον τους. Διατηρούμε ωστόσο την πεποίθηση ότι ο αθλητισμός δεν είναι a priori θετικός στην ανάπτυξη του ατόμου. Όπως και όλες οι έννοιες της καθημερινής μας ζωής, έτσι και ο αθλητισμός, αποκτά την εικόνα που εμείς του δίνουμε, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο συμμετέχουμε σ΄αυτόν. Ενώ ξεκινάμε κάποιες φορές να αποκομίσουμε οφέλη, η διαρκής αναζήτηση της νίκης με κάθε κόστος και η εν τέλει διατάραξη της προσωπικής ηρεμίας καθιστούν κάποιες φορές τον αθλητισμό έννοια αρνητική.
Ποια είναι τα ιδιαίτερα ψυχικά χαρακτηριστικά που αναπτύσσουν οι πολεμικές τέχνες και τα μαχητικά αθλήματα
Η προέλευση των μαχητικών αθλημάτων «φέρνει» μαζί της σε μεγάλο βαθμό την έννοια του σεβασμού και της αποδοχής. Ενώ σε πολλά αθλήματα υφίστανται φαινόμενα ρατσισμού και διακρίσεων, στα μαχητικά αθλήματα σπανίζουν, έχοντας ακριβώς «δικαιολογήσει» την τάση τους για καλλιέργεια του σεβασμού προς τον εαυτό και τους άλλους. Ταυτόχρονα, λόγω της δυναμικής τους, δίνουν σε πολλά παιδιά που συμμετέχουν σε μαχητικά αθλήματα, την αίσθηση του δυνατού, εκείνου που μπορεί τουλάχιστον να προφυλάξει τον εαυτό του, έννοια πολύ σημαντική για την μετέπειτα εξέλιξη των παιδιών, χωρίς βέβαια να είναι και η μοναδική απαραίτητη. Ως ιδιαίτερο στοιχείο, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την αυταπάρνηση σε αθλητές των μαχητικών αθλημάτων, την ανοχή δηλαδή των δυσάρεστων συναισθημάτων, σε χρονικό διάστημα περισσότερο από όσο μπορεί να το ανεχθεί ο «μέσος» άνθρωπος.
Ποια είναι τα μοναδικά χαρακτηριστικά που διαπιστώνονται σε άτομα που διακρίνονται σε επίπεδο πρωταθλητισμού;
Οι αθλητές που κινούνται στα όρια του πρωταθλητισμού είναι άτομα που αφιερώνουν μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς τους σε ό,τι κάνουν. Πρωταθλητές είναι για τον τρόπο που λειτουργούν κυρίως και όχι απαραίτητα και μόνο για το ότι είναι ενίοτε πρώτοι. Δηλώνουν υψηλή δέσμευση, προγραμματισμό και συναισθηματική προσαρμοστικότητα στην καθημερινότητά τους.
Μπορούν να αναπτυχθούν αυτά σε σημαντικό βαθμό;
Όλα τα στοιχεία μπορούν να αναπτυχθούν σε ένα άτομο, ακόμη και εκείνα τα οποία «απέφυγε» συστηματικά καθ’ όλη τη διάρκεια της μέχρι στιγμής εξέλιξής του. Το βασικό στοιχείο είναι η επιθυμία, χωρίς επιθυμία δεν αναπτύσσεται ο αθλητής. Ο Μοχάμεντ Άλι τόνισε ότι «ικανότητα μπορώ να αποκτήσω δουλεύοντας, επιθυμία όμως όχι». Είναι το σημαντικότερο στοιχείο και φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις να χαρακτηρίζει τους υψηλού επιπέδου αθλητές. Σκοπός των προπονητών, των γονέων και όσων δραστηριοποιούνται στο χώρο του αθλητισμού είναι να συμβάλλουν στη διαμόρφωση περιβάλλοντος, το οποίο θα δώσει στο νεαρό αθλητή τη δυνατότητα να αναπτύξει την επιθυμία του.
Μέσα στον αθλητισμό βρίσκεται πάντα και η αποτυχία, πως λειτουργεί στην ψυχική κατάσταση ενός αθλητή και ποια είναι τα βασικά βήματα για μην την φοβάται;
Η αποτυχία βιώνεται από τους αθλητές ως μια αρνητική συνέπεια της ήττας, αποτελεί δε ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία άγχους των αθλητών, καθώς πολλοί φοβούνται τα συναισθήματα που τη συνοδεύουν. Όσο πιο γρήγορα αποδεχθεί ο αθλητής την αποτυχία του και ταυτόχρονα βρει ένα τρόπο να την μετατρέψει σε επιμονή και προσπάθεια για την «επόμενη φορά» τόσο περισσότερο «ωφέλιμη» θα τείνει να είναι για τον ίδιο. Είναι κατάσταση που εγείρει αρνητικά συναισθήματα, καθιστά τον αθλητή παθητικό και χωρίς ενέργεια και εκεί έγκειται η δυσκολία της «επαναφοράς».
Ποια είναι τα σημαντικότερα λάθη που κάνουν συνήθως οι προπονητές ως προς τους αθλητές τους;
Αυτό που είναι απαραίτητο για τους προπονητές, ώστε να αποφύγουν τα όποια λάθη τους είναι να αποδεχθούν τους αθλητές με τους οποίους συνεργάζονται. Να αποδεχθούν τη δυσκολία τους στην πραγματοποίηση των στόχων και την αδυναμία που πιθανόν να επιδείξουν ορισμένες φορές. Να παρέχουν υποστήριξη και βοήθεια και έχοντας γνώση ερευνών από το περιβάλλον του αθλητισμού, οι αθλητές θέλουν από τους προπονητές τους δύο βασικά στοιχεία: οδηγίες και ενθάρρυνση!
Πως ένας ενδιαφερόμενος θα μπορούσε να λάβει κάποιες παραπάνω αλλά και πιο αξιόπιστες γνώσεις πάνω στην αθλητική ψυχολογία;
Υπάρχει η διεθνής κυρίως βιβλιογραφία αλλά και ιστοσελίδες για θέματα που άπτονται της Αθλητικής Ψυχολογίας. Παράλληλα, μπορεί κάποιος να αναζητήσει προσωπική επαφή με Ψυχολόγο που δραστηριοποιείται στο αθλητικό περιβάλλον, ώστε να λάβει πιο συγκεκριμένες πληροφορίες. Επίσης, πραγματοποιούνται σεμινάρια τα οποία προσφέρουν μια πρώτη ευαισθητοποίηση αναφορικά στον συγκεκριμένο τομέα.
Ποιες θα ήταν οι συμβουλές σας σε όσους αναζητούν την υποστήριξη ενός αθλητικού ψυχολόγου έτσι ώστε να βρουν ένα διαπιστευμένο συνεργάτη;
Αναζητώντας Ψυχολόγο συγκεκριμένης ειδίκευσης, ο καθένας επιλέγει αυτόν που πιστεύει ότι μπορεί να τον βοηθήσει με βάση τις σπουδές του και την εκπαίδευσή του. Είναι απαραίτητο ο Ψυχολόγος να διαθέτει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, κάτι που δηλώνει ότι είναι αναγνωρισμένος και ταυτόχρονα έχει επενδύσει στο επάγγελμά του, θέλοντας να προσφέρει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις υπηρεσίες του.
Σας ευχαριστούμε πολύ για την παραχώρηση της συνέντευξης αυτής και ευχόμαστε μέσα στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης προσέγγισης του αθλητισμού σε όλα τα επίπεδα και από όλους μας να γίνει κατανοητή η μεγάλη σημασία της αθλητικής ψυχολογίας στην άθληση!
Σχετικά Άρθρα
Υπερπροβολή στο Facebook: φταίνε μόνο οι αθλητές;
Η σημασία που δίνει ο καθένας σε ορισμένα στοιχεία, καθορίζει εν μέρει και την...
Αθλητισμός-Πρωταθλητισμός στην «υπηρεσία» του παιδιού
Η προσφορά του αθλητισμού στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην πορεία...
Εγώ έχω αυτοπεποίθηση?
Η έννοια της αυτοπεποίθησης συνδέεται με την «αίσθηση σιγουριάς» που αντλεί...
Ίδια ικανότητα – διαφορετική απόδοση από αγώνα σε αγώνα!
Ίδια ικανότητα – διαφορετική απόδοση από αγώνα σε αγώνα! Για κάθε τομέα...